Chuyện Tiền Thân – Kỳ 3 : Tiền Thân Serivanija

            Các tỳ kheo yêu cầu Thế Tôn làm sáng tỏ sự việc này.
            Thế Tôn thuật lại câu chuyện quá khứ sau đây:
 

* * *

            Thuở xưa 5 kiếp về trước, Bồ Tát ở trong nước Seriva làm nghề đi buôn ghè, bát và được gọi là Seriva. Chàng cùng với một người lái buôn ghè, bát tham lam khác vượt qua con sông Telavaha đi vào thành Andhapura. Họ phân chia những con đường trong thành và bán hàng hóa tại con đường đã được phân chia.
Trong thành có một gia đình triệu phú đã bị sa sút. Tất cả con trai, anh, em và tài sản đều bị mất sạch. Những người sống sót là một người con gái và một bà nội, cả hai bà cháu sống bằng nghề làm thuê cho các người khác. Nhưng trong nhà có một cái bát bằng vàng xưa kia người đại triệu phú dùng để ăn cơm. Bát ấy, lâu ngày bị quăng vào giữa các chén bát khác, không được dùng đến và bụi nhớp dính đầy. Họ không biết cái bát ấy bằng vàng.
            Lúc bấy giờ, người lái buôn tham lam kia, đang vừa đi vừa rao: “Ai mua ghè, bát không!”. Người cháu gái nói với bà: “Bà ơi, nhà ta có cái bát không dùng đến, bà hãy đem cái bát đổi lấy món gì đó đi” Bà lão đem cái bát ra cửa, nói với người lái buôn kia: “Chúng tôi có cái bát này, ông lấy đi và đổi cho chúng tôi thứ gì cũng được “.
            Người lái buôn tham lam cầm lấy cái bát, với kinh nghiệm buôn bán nhiều năm, nó nghi cái bát này bằng vàng. Nó liền lấy một vật sắc bén gạch một lằn lên chiếc bát, nhìn và biết chắc đây là cái bát bằng vàng . Nó động lòng tham, nói thầm: “Ta sẽ không cho bà lão một cái gì, ta sẽ chiếm lấy cái bát vàng này”. Nó liền nói: “Cái bát này không đáng giá một xu”. Rồi nó quăng cái bát xuống đất và bỏ đi.
            Giữa hai người lái buôn có sự thỏa thuận rằng, khi một người đã vào một con đường rồi bỏ đi thì người kia có quyền đi vào con đường đó. Lúc ấy Bồ Tát đi vào con đường mà người lá buôn tham lam đã bỏ đi, vừa đi vừa rao: “Ai mua ghè, bát không!” Người cháu gái cũng nói với bà như trước nhưng bà lão lắc đầu, bảo: “Cháu ơi, cái bát nhà mình chẳng đáng một xu, người bán ghè, bát trước đã quăng bỏ nó mà chẳng đổi cho mình cái gì” Cô cháu cố nài: “Bà ơi, người trước ăn nói cộc cằn thô lỗ, còn người này tướng mạo dễ thương, rất có thể người này sẽ nhận đổi cho mình một món gì đó”.
            Bà lão liền gọi vị ấy vào nhà, đưa cái bát và nói những lời như trước. Bồ Tát cầm lấy cái bát xem qua rồi nói với bà lão: “Thưa mẹ, cái bát này đáng giá trăm ngàn đồng tiền vàng. Tôi không có hàng hóa nào trị giá bằng với cái bát này”
– Này ông, người đến trước nói rằng cái bát này không đáng giá một xu nên đã quăng bát xuống và bỏ đi. Nay, bát này, nhờ công đức của ông, trở thành bằng vàng. Vậy, chúng tôi cho ông cái bát này. Hãy cho chúng tôi một ít thứ gì đó rồi cầm cái bát này và ra đi.
Bồ tát, lúc đó, có trong tay tám trăm đồng tiền vàng và hàng hóa trị giá năm trăm đồng tiền vàng, đem cho tất cả và nói: “Hãy cho tôi giữ lại cái cân, cái bị và tám đồng tiền vàng” Rối chàng cầm lấy bát và ra đi. Đến bờ sông, chàng trao tám đồng tiền vàng cho chủ thuyền và xuống thuyền qua sông.
Khi ấy, người lái buôn tham lam trở lại và nói với bà lão: “Hãy đem cái bát ra đây, ta sẽ đổi cho bà một ít món gì đấy”. Bà lão mắng: “Ngươi cho rằng cái bát vàng của ta chẳng đáng một xu, nhưng một người lái buôn chân chính, giống như thầy của ngươi, đã cho chúng ta một ngàn đồng vàng và lấy cái bát đi rồi” Nghe nói vậy, nó than: “Ta đã mất đi cái bát bằng vàng trị giá một trăm ngàn đồng tiền vàng rồi. Tên lái buôn kia thật là một tên ăn cướp hại ta”
Người lái buôn tham lam ấy sinh khởi ưu tư sầu muộn, trở thành điên loạn, tự tay vung vải đống tiền vàng và hàng hóa trước cửa nhà. Hắn quăng bỏ áo sóng, tay cầm cán cân như cây gậy, đi theo con đường của Bồ Tát đến bờ sông. Thấy Bồ tát đã đi qua sông, nó liền kêu: “Hởi bạn lái đò, hãy quay lại. Nhưng Bồ Tát ngăn không cho lái đò quay lại. Thấy Bồ Tát dần dần đi xa, sầu muộn ưu tư tên tham lam lại khởi lên khiến trái tim nó nóng ran, máu trào ra miệng. Do hận tâm chống Bồ Tát, nó mệnh chung ngay tại bờ sông.
 

* * *

            Sau khi thuyết pháp thoại này xong, bậc Chánh Giác nói lên bài kệ:
Nếu đây ngươi thố thất
Đích diệu pháp hướng đến
Ngươi sẽ khổ lâu dài
Như người buôn Se-ri
            Bậc Đạo Sư nhận diện tiền thân như sau:
            -Khi ấy, người lái buôn tham lam là Đề Bà Đạt Đa
            -Còn người lái buôn hiền trí chính là Ta vậy.
 
CHÚ THÍCH:
            –Ghè: là dụng cụ chứa nước ( như chum, vại, lu, hủ…) – Ghè và bát ở đây chỉ chung các loại hàng hóa bằng gốm.
           
Ý NGHĨA CÂU CHUYỆN:
            Câu chuyện này tiếp theo câu chuyện trước, nói về một vị tỷ kheo thiếu tinh tấn, tâm thối thất bỏ Đạo, cũng giống như người lái buôn tham lam kia bị mất cái bát vàng trị giá trăm ngàn đồng tiền vàng vậy.
             Các tỳ kheo yêu cầu Thế Tôn làm sáng tỏ sự việc này.
            Thế Tôn thuật lại câu chuyện quá khứ sau đây:
 

* * *