CHƯƠNG 11
QUẢN LÝ GIÁO DỤC GIA ĐÌNH PHẬT TỬ
TỔ CHỨC – NHIỆM VỤ – SINH HOẠT

11.1. QUẢN LÝ:

11.1.1. Ý nghĩa:

Quản lý nói chung là quá trình điều khiển và hướng dẫn tất cả các bộ phận của một tập thể, một tổ chức hoạt động nhằm đạt được  mục tiêu đã đề ra. Quản lý cũng có nghĩa là đưa các đối tượng vào khuôn mẫu qui định, dùng chức năng buộc các đối tượng hoạt động theo nguyên tắc một cách đúng đắn, hợp lý để đạt yêu cầu mục đích của tập thể hay tổ chức. Tùy theo chức năng và mục đích của tổ chức mà nhiệm vụ có khác nhau, nhưng công việc quản lý không ngoài các công việc như hoạch định xây dựng kế hoạch, tổ chức, điều khiển, chỉ huy hay lãnh đạo, phối hợp, kiểm soát . . .

Về nhiệm vụ quản lý thì có các nhiệm vụ như: quản lý nhân sự, quản lý chuyên môn, quản lý chất lượng. GĐPT là một tổ chức giáo dục nên các nhiệm vụ đó là:

– Quản lý của người làm công tác giáo dục và quản lý đối tượng giáo dục (huynh trưởng, đoàn sinh).

– Quản lý các hoạt động giáo dục (sinh hoạt THHL)

– Quản lý chất lượng hoạt động để đạt hiệu quả chất lượng giáo dục.

11.1.2. Quản lý nhân sự:

Quản lý nhân sự giữ vai trò quan trọng trong việc vận hành một tổ chức. Trong thực tế nguời huynh trưởng  bất cứ ở cấp bậc nào, chức vụ nào cũng là nhà quản lý, đang điều hành những công việc như điều khiển đoàn, liên đoàn, phụ trách chuyên môn hay lãnh đạo một đơn vị từ cấp Gia đình đến Tỉnh Thành, Trung ương. Muốn thực hiện nhiệm vụ được phân công hoàn thành tốt, huynh trưởng trước hết phải tự quản mình rồi mới quản được đối tượng quản lý và phối hợp quản lý với huynh trưởng đồng sự.

11.1.2.1. Tự quản:

Về mặt tinh thần:  Trong GĐPT quản lý không phải là quyền lực hay thăng tiến, mà vì lý tưởng, trách nhiệm mà tự nguyện cống hiến. Người huynh trưởng thấm nhuần tinh thần Bi Trí Dũng nên:

– Biết thương yêu, hy sinh cho người, không vì lợi riêng mà quên đi lợi ích chung(Bi).

– Biết phát huy những mặt tốt để tạo nhân duyên tốt mà tạo được kết quả tốt(Trí).

– Có can đảm nhận ra những sai lầm của mình, biết lắng nghe, biết tự trọng, biết tự thắng mình, tự diệt những bất hảo, biết khắc phục vượt khó, khi vì chính nghĩa, vì lẽ phải cũng giải quyết sự việc một cách cương quyết, dứt khoát(Dũng).

Về khả năng: Thông qua quá trình THHLvà tự tu tự học, người huynh trưởng có được:

– Thâm nhập Phật học(ít nhất là phần cơ bản), hành trì pháp môn tu học để tu tiến trên đường Đạo và hướng dẫn đoàn em tu học Phật.

– Có kiển thức cơ bản về giảo dục và quản lý giáo dục GĐPT.

– Có kỹ năng, kỹ thuật chuyên môn để thực hiện các công việc cụ thể trong sinh hoạt tu học của GĐPT.

– Với huynh trưởng cầm đoàn, huynh trưởng hướng dẫn tu học đòi hỏi biết áp dụng hình thức phương pháp cải tiến phù hợp với giáo dục GĐPT.

– Với huynh trưởng làm công tác lãnh đạo, phụ trách công tác quản lý chuyên môn, ngành các cấp cần đến kiến thức kỹ năng chuyên môn nhất định, kỹ năng giao tiếp, thuyết phục, khích lệ, khả năng điều hành,  ra quyết định, mệnh lệnh…

11.1.2.2. Phối hợp quản lý:

Trên quan điểm nguyên lý duyên khởi, quản lý có sự kết hợp chặt chẽ giữa các cá thể với nhau trong mối liên kết đồng sự hoặc trên và dưới làm thúc đẩy tính tích cực của cá nhân, tạo sự thống nhất, đoàn kết, tăng cường hổ trợ lẫn nhau để tạo ra kết quả tốt hơn.

Quản lý nhân sự ở GĐPT được xây dựng và điều hành theo phép Lục Hòa. Trong đó mọi sinh hoạt được diễn tiến một cách hòa hợp, đồng thời với kỷ cương khiêm minh. Các bộ phận trong hệ thống quản lý làm việc vởi tinh thần dân chủ theo nguyên tắc “ tập thể chỉ huy cá nhân phụ trách”.

11.1.3. Quản lý chuyên môn:

Trong quản lý nhân sự đã hàm chứa phần lớn quản lý chuyên môn. Nếu huynh trưởng có phẩm chất đạo đức, kiến thức và kỹ năng chuyên môn tốt, tích cực trong nhiệm vụ thì hiệu quả giáo dục đào luyện sẽ cao, do đó:

– Các cấp quản lý thực hiện tốt chương trình huấn luyện, chuyên đề chuyên môn, tạo cơ hội chia sẻ kinh nghiệm ngõ hầu kịp thời đáp ứng nhu cầu nhân sự phụ trách các công tác trong sinh hoạt GĐPT.

– Chú trọng chỉ đạo việc thực hiện  đúng và đủ chương trình các bộ môn THHL cho huynh trưởng và đoàn sinh.

– Người phụ trách các sinh hoạt nội khóa hay ngoại khóa đều phải xây dựng  kế hoạch, dự án với nội dung đầy đủ và đúng đắn theo mục đích yêu cầu giáo dục đề ra; có phương pháp, biện pháp tiến hành, kiểm tra, đánh giá hiệu quả …

11.1.4 Quản lý chất lượng:

. Chất lượng là cái tạo nên giá trị của một sự vật hay phẩm chất của một con người. Trong lĩnh vực giáo dục chất lượng là uy tín, danh dự của tổ chức giáo dục. Với GĐPT trong giai đoạn hiện nay chất lượng là thách thức sống còn của tổ chức.Trên quan điểm duyên khởi, trước hết phải làm tốt công tác quản lý nhân sự và chuyên môn để tạo môi trường, nhân tố thuận lợi cho các thành viên hoạt động tự giác, coi chất lượng là mục tiêu để phấn đấu. Các cấp quản lý GĐPT phải tích cực trong việc chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc, khích lệ, theo dõi, kiểm tra… các bộ phận, tập thể cũng như cá nhân thực thi nhiệm vụ phụ trách các hoạt động giáo dục trong GĐPT, bảo đảm chất lượng đào luyện duy trì và không ngừng phát triển.

11.2. TỔ CHỨC – NHIỆM VỤ – SINH HOẠT

11.2.1. Vị trí – Hệ thống tổ chức:

Theo Hiến chương Giáo hội PGVN và Nội qui Phân ban GĐPT ( sửa đổi năm 2013) mới ban hành, GĐPT là một Phân ban trong Ban Hướng dẫn Phật tử Giáo hội PGVN , hệ thống tổ chức như sau:

11.2.1.1. Cấp Trung Ương

Thành phần nhân sự PBHD/GĐPT/TW do tập thể huynh trưởng cấp Dũng và cấp Tấn bình chọn, được Ban Thường trực Hội đồng Trị sự GHPGVN chuẩn y, gồm có:

-Trưởng Ban hướng dẫn  phân ban GĐPT/TW

-Các Phó ban.       – Ủy viên Hoạt động thanh niên.

-Chánh Thư Ký.   – Ủy viên Từ thiện – Xã hội.

-Phó Thư ký,                                        – Ủy viên Doanh tể,

-Thủ quỹ.     – Ủy viên Thông tin Truyền thông

– Ủy viên Nam Phật Tử,

-Ủy viên Nội vụ.  – Ủy viên Thiếu nam

-Ủy viên Tổ kiểm. – Ủy viên Nam Oanh Vũ.

-Ủy viên Nghiên huấn.   – Ủy viên nữ Phật tử.

-Ủy viên Tu thư.   – Ủy viên Thiếu nữ.

-Ủy viên Văn nghệ.        – Ủy viên Nữ Oanh Vũ

Bên cạnh Ban Hướng dẫn PB/GĐPT/TW có Ban Cố vấn gồm: Chư Tôn Đức Tăng Ni cố vấn giáo hạnh, các huynh trưởng cấp Dũng cố vấn chuyên môn, các cư sĩ Phật tử cố vấn bảo trợ. Số lượng thành viên Ban Cố vấn không quá 1/3 số lượng thành viên Ban Hướng dẫn PB/GĐPT/TW đương nhiệm. Nhiệm kỳ Ban hướng dẫn PB/GĐPT/TW và Ban Cố vấn là 5 năm.

11.2.1.2. Cấp Tỉnh, Thành

Thành phần nhân sự tương tự như Ban hướng dẫn PB/GĐPT/TW , có thêm các Ủy viên đại diện Ban hướng dẫn tại Quận, Huyện, Thị xã thuộc Tỉnh, Thành. Thành phần nhân sự Ban hướng dẫn PB/GĐPT Tỉnh, Thành do tập thể huynh trưởng cấp Dũng, cấp Tấn và cấp Tín bình chọn, được Ban Thương trực BTS/GHPG/VN tỉnh, thành chuẩn y. Bên cạnh Ban Hướng dẫn PB/GĐPT tỉnh, thành có Ban cố vấn và Ban Bảo trợ.

Ban Cố vấn gồm: Chư Tôn Đức Tăng, Ni cố vấn giáo hạnh. Các huynh trưởng cấp Dũng, cấp Tấn cố vấn chuyên môn. Số lượng thành viên Ban cố vấn không quá 1/3 số lượng thành viên Ban Hướng dẫn PB/GĐPT tỉnh, thành đương nhiệm.

11.2.1.3. Cấp Cơ sở, Đơn vị Gia Đình Phật Tử

Thành phần nhân sự một đơn vị GĐPT gồm có Ban huynh  trưởng  và Đoàn sinh các Đoàn: Thành phần nhân sự Ban huynh trưởng GĐPT gồm có: Gia trưởng, Liên Đoàn trưởng, Liên Đoàn phó, Thư ký, Thủ quỷ, các Đoàn trưởng và Đoàn phó. Mỗi đơn vị GĐPT có 2 đoàn trở lên. Mỗi Đoàn có một Đoàn trưởng, một hoặc 2 Đoàn phó. Số lượng nhiều nhất của mỗi Đoàn là 4 Đội ,4 Chúng, hoặc 4 Đàn. Mỗi Đội, Chúng,Đàn có từ 6 đến 8 Đoàn sinh do Đội trưởng, Chúng trưởng, Đầu đàn và Đội phó, Chúng phó, Thứ đàn điều khiển.

Gia trưởng là một huynh trưởng trên 40 tuổi có đạo đức uy tín, am hiểu mục đích GĐPT và  Giáo hội PGVN do Ban huynh trưởng  Gia đình mời, được vị Trú trì Chùa hoặc Ban hộ tự chấp thuận. Ban Huynh trưởng GĐPT  do tập thể huynh trưởng cấp Tập trở lên bình chọn, và được Ban Hướng dẫn Phân ban GĐPT công nhận bằng quyết định. Nhiệm kỳ Ban Huynh trưởng Gia đình là 3 năm. Tại mỗi đơn vị GĐPT có mời một vị tu sĩ làm cố vấn giáo hạnh và một số đạo hữu tham gia Ban Bảo trợ.

Như vậy, hệ thống tổ chức GĐPT đã minh định như trên, thành phần nhân sự và nhiệm vụ từ Trung ương đến đơn vị GĐPT đã qui định trong chương III nội qui GĐPT. Điều quan trọng lúc này là làm thế nào để tăng hiệu năng nhiệm vụ của các cấp GĐPT từ Trung ương đến địa phương. Vấn đề chủ yếu là việc cơ cấu, sắp xếp nhân sự, xác định nhiệm vụ và phân phối công việc phụ trách hợp lý cho mỗi người.

11.2.2. Cơ cấu nhân sự

Buổi đầu với mục đích phục hồi tổ chức, cần chọn đúng người để bảo đảm đường lối chủ trương chung, chức vụ Trưởng ban Hướng dẫn PB/GĐPT /TW và Tỉnh, Thành do các cấp Giáo hội chọn, các vị này có nhiệm vụ thành lập thành phần Ban hướng dẫn được các cấp Giáo hội chấp thuận. Thời gian qua chúng ta đã có những Ban hướng dẫn, quan trọng nhất là Ban HDPB/TW có nhiều người tài đức nhiệt tình và năng động. Nhờ vậy, qua hơn một thập niên GĐPT đã phục hồi sức sống và nhìn chung có chiều hướng khởi sắc phát triển. Tuy nhiên những qui định trước đây có lợi trong buổi đầu phục hồi, chấn chỉnh, nhưng khi đã ổn định không có sự cải đổi sẽ có nhiều mặt hạn chế về sự duy trì phát triển tổ chức. Nên Nội qui sửa đổi với những qui định về cơ cấu như trên là hợp lý. Sau này các Phân ban GĐPT có được những Ban Hướng dẫn như thế nào còn tùy thuộc ở sự sáng suốt của những người có quyền hạn bình chọn và tinh thần trách nhiệm của những người được chọn vào các chức vụ lãnh đạo, điều hành.

Các nhiệm kỳ của các Ban Hướng dẫn thời gian qua, phần lớn thành viên là lưu nhiệm, chỉ bổ khuyết chức vụ chưa có hay nghỉ việc, hoặc bổ sung vào chức vụ không quan trọng. Một tập thể điều hành dầu tài giỏi nhưng lâu quá thì kinh nghiệm sáng kiến cũng cạn, những việc làm lập đi lập lại cũng dẫn đến tình trạng bảo hòa về phương sách, nội dung và kế hoạch hoạt động. Trong bối cảnh xã hội ngày nay, không cho phép chúng ta đứng yên dậm chân tại chỗ, không thay đổi sẽ lạc hậu, không tiến là lùi.

Muốn duy trì sự bền vững và phát triển, GĐPT phải không ngừng làm mới, cải tiến cái cũ để sinh hoạt thích ứng với thời đại. Muốn làm mới, đổi mới phải có con người mới. Thực hiện chính sách phải có nhiều bàn tay, nhiều khối óc thì kết quả mới mau chóng và hiệu quả mới cao.

Xu hướng thời đại khiến các tổ chức xã hội, ngay cả Giáo hội Phật giáo cũng có chủ trương trẻ hóa bộ máy quản lý điều hành. GĐPT là một tổ chức giáo dục tuổi trẻ với những hoạt động đòi hỏi người phụ trách không những về mặt tri thức đạo đức, mà còn có sức khỏe để đảm đương các nhiệm vụ cần sự năng động, linh hoạt và tháo vác. Hơn nữa, người trẻ sinh trưởng tiếp cận ngay hiện đại, với tư tưởng kiến thức kỹ năng mới rất cần cho sinh hoạt cải tiến của GĐPT. Chúng ta không nên bảo thủ cho rằng huynh trưởng hậu sinh hiện nay không có khả năng hiểu biết như mình nên không dám giao nhiệm vụ. Bởi vì ta không quan tâm tìm hiểu, phát hiện, chứ trong tổ chức chúng ta không thiếu nhân tố tích cực, rất nhiều huynh trưởng trẻ có tâm huyết và dồi dào năng lực.

Các huynh trưởng cao niên với bề dày kinh nghiệm đã nhiều cống hiến công sức xây dựng GĐPT, tuổi càng cao uy tín càng lớn trở nên những “thần tượng” của thế hệ sau. Những huynh trưởng này nên tôn vinh giữ các chức vụ lãnh đạo bên trên, nhưng ở vị trí tĩnh để chỉ đạo người cộng sự thực hiện kế hoạch, không nên bao biện trực tiếp điều động công việc (điều tế nhị tránh sự va chạm không hay, ảnh hưởng đến uy tín của huynh trưởng lãnh đạo).

Các bộ phận quản lý điều hành GĐPT hoặc tổ chức liên quan (Ban hướng dẫn, ban điều hành,…) phải chọn đúng người để giao nhiệm vụ thích hợp với sở trường và khả năng của họ. Sở trường tạo năng lực và hiệu quả, nên người có chuyên môn nào đặt đúng chuyên môn đó mới có kết quả thành công tốt đẹp được. Việc phân công phân nhiệm thế nào để ai cũng có một nhiệm vụ chủ yếu để thực thi. Không để tình trạng một người kiêm nhiệm nhiều chức, nhưng cũng không để tình trạng nhận chức mà không nhận việc. Tình trạng dư mà thiếu là một vấn nạn dẫn đến những khó khăn bế tắc hơn là thiếu (thiếu còn giải quyết được bằng sự nổ lực).

Các cấp Giáo hội chịu trách nhiệm quản lý về đường lối chung cho các tổ chức trong Giáo hội. Các cấp Giáo hội cũng phải dựa vào các cấp hướng dẫn, điều hành GĐPT để có quyết định theo mục đích yêu cầu sinh hoạt của tổ chức này. Là đầu tàu hướng dẫn, người lãnh đạo và người cộng sự với tinh thần trách nhiệm, không chỉ lo làm cho xong việc được giao mà còn phải có kế sách nâng cao chất lượng sinh hoạt của tổ chức để hiến kế, kiến nghị lên trên tạo điều kiện thuận lợi cho GĐPT thực hiện. Người quản lý điều hành mạnh dạn nhận lãnh nhiệm vụ với tinh thần dấn thân kể cả hi sinh để phục vụ tổ chức thật đáng tôn vinh ca ngợi. Nhưng khi đã hoàn thành vai trò, biết lượng sức mình thối lui đúng lúc để nhường người có điều kiện khả năng tiếp tục trước giai đoạn mới, lùi về làm công việc khác thích hợp với tâm sức của mình, cũng thể hiện được tinh thần trách nhiệm cao xây dựng tổ chức, đáng kính phục tán dương.

11.2.3. Hướng giải quyết về cơ cấu nhân sự

11.2.3.1. Cấp Trung Ương và các Tỉnh Thành

Theo Nội qui mới thành phần nhân sự BHD/PBGĐPT/TW do tập thể Huynh trưởng cấp Dũng và cấp Tấn bình chọn, thành phần BHD/PBGĐPT Tỉnh Thành do tập thể Huynh trưởng cấp Dũng ,cấp Tấn và cấp Tín bình chọn. Như vậy các Phân ban GĐPT có được những Ban Hướng dẫn như thế nào còn tùy thuộc vào sự sáng suốt của tập thể huynh trưởng có quyền hạn bình chọn và tinh thần trách nhiệm của những huynh trưởng được chọn vào thành viên Ban Hướng dẫn. Do đó trước khi đề nghị thành phần nhân sự nên tổ chức ứng cử, bầu cử hoặc trưng cầu ý kiến một cách dân chủ để tìm chọn được người lãnh đạo và cộng sự tốt, có năng lực thích ứng với chức vụ vừa được sự tín nhiệm của mọi người trong tập thể của tổ chức. Các Ban Hướng dẫn cần có đủ thành phần cũ, mới và trẻ hóa để bảo đảm nguyên tắc: Từ truyền thống đến cải tiến, năng động mà đi lên phát triển.

11.2.3.2. Cấp trung gian

– Cấp Quận, Huyện, Thị Xã Thuộc Tỉnh, Thành

Cấp này không phải là đơn vị hành chánh trong hệ thống tổ chức GĐPT. Đây chỉ là một bộ phận trung gian làm gạch nối giữa hai cấp. Ban Hướng dẫn Phân ban GĐPT chỉ nên cử một, hai huynh trưởng làm Ủy viên (Gọi là Ủy viên đại diện, thành viên của Ban Hướng dẫn như các ủy viên khác), có nhiệm vụ thừa nhiệm thay mặt Ban Hướng dẫn giải quyết những yêu cầu sinh hoạt của GĐPT trong phạm vi Quận, Huyện… Có thể cử vài huynh trưởng phụ tá cho Ủy viên đại diện, Ủy viên đại diện Ban Hướng dẫn có thể cơ cấu vào Ban đại diện Giáo hội Quận, Huyện để đại diện cho GĐPT, có nhiệm vụ kết hợp giải quyết các Phật sự liên quan. Trong trường hợp Quận,Huyện có nhiều đơn vị GĐPT, để đáp ứng yêu cầu sinh hoạt của GĐPT nơi đó, BHD Tỉnh Thành có thể cho lập một Ban điều hành do Ủy viên Đại diện BHD làm trưởng ban với một số ban viên chuyên trách. Ban này không phải là một đơn vị hành chánh độc lập, đây là bộ phận giúp Ùy viên đại diện BHD dễ điều động nhân sự trong các hoạt động của GĐPT Quận Huyện.

Cấp khu vực (chưa có trong nội qui) Mặc dầu không có trong Nội qui, nhưng do yêu cầu phát triễn tổ chức trong cơ cấu nhân sự BHD/PBGĐPT/TW có Ủy viên Đại diện BHD tại miền Bắc. GĐPT không những phát triển ra miền Bắc mà còn phát triển đến nhiều tỉnh, thành  phía Nam, Cao nguyên, tại các khu vực nhất là ở vùng sâu vùng xa. Trung Ương cần tạo điều kiện thăm viếng, thẩm tra, giúp đỡ thường xuyên. Điều này rất khó thực hiện vì xa xôi cách trở. Phân ban nên cử Ủy viên đại diện BHDPB/TW tại các khu vực (có vài phụ tá). Có thể tạm qui định bốn khu vực:

– Khu vực phía Nam: Cho các tỉnh thành miền Nam và các tỉnh thành phía cuối Nam của Miền Trung.

– Khu vực Trung Nguyên: Cho các tỉnh, thành từ Quảng trị trở vào và các tỉnh Cao nguyên.

– Khu vực phía Bắc miền Trung: Từ Quảng Bình tới Thanh Hóa.

– Khu vực miền Bắc: Gồm các tỉnh thành miền Bắc.

Ban đại diện Ban Hướng dẫn Phân ban Trung Ương tại khu vực không phải là đơn vị hành chánh, là trung gian, gạch nối giữa cấp Trung Ương và cấp Tỉnh thành, thừa nhiệm Trung ương để giải quyết tại chỗ các Phật sự GĐPT.

11.2.3.3. Cấp Cơ sở Gia Đình Phật Tử

Các đơn vị GĐPT là đơn vị cơ bản, trực tiếp công tác đào luyện tuổi trẻ Phật giáo theo mục đích giáo dục của tổ chức GĐPT. Họ sinh hoạt tự trị. Về pháp lý chịu sự quản lý (ngang) của các cấp Giáo hội (Trụ trì chùa, Tự viện, Ban hộ tự…) về sinh hoạt chuyên môn chịu sự quản lý hướng dẫn (dọc) của các cấp BHD/PB/ GĐPT. Mỗi đơn vị GĐPT là một tập thể tổ chức như một gia đình mà thầy trò, cha con, anh chị em dắt dìu, nương tựa nhau để tiến bước. Thành viên của GĐPT là những thế hệ Thanh, Thiếu, Đồng niên dưới sự dắt dẫn của thế hệ trưởng thành. Sự thay đổi là sự tiếp nối kế thừa giường mối Gia Đình của thế hệ trước cho thế hệ sau. Do vậy Thành phần Ban huynh trưởng từ gia trưởng đến ban viên thường ít thay đổi theo nhiệm kì. Lúc nào cần thiết mới thay đổi bổ sung mà thôi. Các huynh trưởng trong đơn vị GĐPT được phân công hoặc tự nguyện hay được mời giữ các chức vụ trong đơn vị GĐPT theo khả năng, đạo đức, cấp bậc, trình độ và tinh thần phục vụ.

11.3.  NHIỆM VỤ

11.3.1. Về tinh thần

Vì mục đích cao cả, vì sự nghiệp giáo dục tuổi trẻ, tập thể lãnh đạo điều hành ở cấp nào của GĐPT cũng phải là những tập thể không những có tài năng mà còn là những người có đạo đức trong sáng. Vì lý tưởng mà dấn thân hơn là danh lợi. Để đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới, GĐPT cần những tập thể lãnh đạo điều hành:

– Tinh thần trách nhiệm cao: Ý thức trách nhiệm trước mọi thành công, thất bại, vận mệnh của tổ chức mà vượt lên chính mình để thực thi nhiệm vụ.

– Tinh thần đổi mới: Thay đổi cách nghĩ, cách làm để sinh hoạt của GĐPT mỗi ngày một mới hơn, tốt đẹp hơn; chứ không thể thụt lùi hoặc duy trì nguyên trạng.

– Tinh thần vì lợi ích chung: Đặt lợi ích của tổ chức lên trên hết, gạt bỏ riêng tư để dụng người tài đức, nhân tố tích cực trong tổ chức. Biết lắng nghe những ý kiến xây dựng để tự làm mới mình ngõ hầu đem lại kết quả tốt hơn trong công tác lãnh đạo điều hành.

11.3.2. Nhiệm vụ và sinh hoạt ( Đối nội)

11.3.2.1. Ban Hướng dẫn Trung ương và các Tỉnh Thành

Các Ban Hướng dẫn PB/GĐPT đúng nghĩa danh xưng không phải là những cơ quan quyền lực. Đó là những tập thể có nhiệm vụ hướng dẫn điều hành các sinh hoạt tu học đào luyện trong GĐPT. Các Ban Hướng dẫn nên làm việc với tinh thần dân chủ “Tập thể chỉ huy cá nhân phụ trách” để ai cũng có trách nhiệm với sự nghiệp chung và nhiệm vụ được giao của mình mà làm cho tốt.

– Cần bỏ cách làm việc tập trung quyền lực vào một vài người hay nhóm người, dễ dẫn đến tình trạng độc đoán, phe phái gây sự bất bình mất đoàn kết.

– Thường trực Ban Hướng dẫn nên làm việc như Ban Thường vụ trước đây của GĐPT. Thường trực chỉ nên giữ vai trò giúp Trưởng ban điều hành tổng quát: Hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện nghị quyết, nhiệm vụ kế hoạch với ban viên ngành. Thường trực mà bao biện, cái gì cũng phải qua mình, cũng nhúng tay vào, khiến các ban viên, ủy viên ngành bị lệ thuộc dẫn đến tình trạng dậm chân tại chỗ. Người có chức không có quyền nên không chủ động thực hiện kế hoạch nhiệm vụ. Có ủy viên cả năm chẳng làm việc gì liên quan đến chức vụ của mình. Nên phân quyền cho các ủy viên ngành để họ chủ động trực tiếp điều hành thực thi kế hoạch nhiệm vụ của ngành. Họ sẽ phát huy hết khả năng để làm tròn phận sự. Điều này ở Thừa Thiên Huế đã áp dụng. Các Ủy viên ngành được thừa ủy nhiệm trưởng ban chấp bút văn bản phổ biến kế hoạch đến các đơn vị, điều động nhân sự, trực tiếp điều hành công việc của ngành. Đây là cách để vận dụng tăng cường khả năng phục vụ rất có hiệu quả.

– Chuyên môn hóa: Việc chọn người để cơ cấu vào các chức vụ phải theo sở trường khả năng chuyên môn của họ mới đạt kết quả mong muốn. Sở trường tạo ra năng lực, người đặt đúng vị trí chuyên môn thì công việc của họ hiệu quả mới cao. Thực hiện một dự án cũng phải chuyên môn hóa công việc. Không phải thực hiện công việc gì cũng dựa vào “trí tuệ và sức mạnh tổng hợp” của tập thể. Về tri thức cũng như việc làm mỗi người có khả năng riêng, hiểu biết nhiều chưa hẳn là làm được tất cả mọi việc (trăm hay không bằng tay quen). Trong thực tế có những vấn đề của tập thể, số đông người không am hiểu, không thể làm được. Trong khi đó, một số ít người lại rất am tường thành thạo công việc. Việc phân công phân nhiệm đại trà cho mọi người vào một dự án, thiếu kế hoạch chuyên môn có đi đến chung kết cũng phải mất nhiều công sức, thời gian và không đạt kết quả như ta mong muốn.

– Thực hiện một dự án ta phải xem dự án đó gồm những việc gì, thuộc mặt chuyên môn nào, mỗi công việc có một bộ phận gồm những người có khả năng chuyên môn để chuyên trách việc đó. Còn “trí tuệ tập thể” là ý kiến đóng góp xây dựng, “sức mạnh tập thể” là sự ủng hộ, hỗ trợ phương tiện, công sức theo chức năng, sở trường liên quan đến các công việc của dự án để tạo thuận lợi cho dự án chóng thành công tốt đẹp.

– Liên lạc: Thành phần nhân sự đảm trách các chức vụ của PBHD/ TW rải ở các tỉnh thành; PBHD tỉnh thành rải ở các Huyện. Do đó, việc liên lạc hội họp để bàn bạc giải quyết công việc rất trở ngại, khó cập nhật thường xuyên. Một điều nữa, phương hướng nhiệm vụ mỗi năm có những trọng tâm khác nhau; nên có người công việc quá bề bộn, người thì lâu lâu mới có việc để làm. Để khắc phục những điều trên đề nghị nên sắp xếp:

+ Các chức vụ phải gặp nhau thường xuyên (như Thường vụ) nên ở trong một Tỉnh, Thành phố rất thuận tiện.

+ Các chức vụ có liên quan về chuyên môn cần hợp thành khối, nhóm để chia sẻ công việc như: Khối nghiên huấn tu thư, khối tài chính từ thiện xã hội, khối phụ trách ngành (Thanh, thiếu, oanh vũ).

– Văn bản: Các thông tư chỉ thị, trình báo vẫn theo bài bản như cũ. Để văn thư chuyển gửi giữa TW và địa phương được cập nhật mau chóng, cố gắng có phương tiện sử dụng Công nghệ thông tin, truyền thông. Phân ban TW và các phân ban Tỉnh Thành nên có Email để chuyển trao văn bản; nếu có trang web để phổ biến, trao đổi các kế hoạch hoạt động tài liệu tu học… thì rất tiện lợi.

– Tài chính: Sinh hoạt phí của GĐPT các cấp nếu chỉ dựa vào tiền hỗ trợ của các cấp Giáo hội và tiền đóng góp của đoàn viên không thể đủ trang trải chi phí cho các công việc về hành chánh và các hoạt động chuyên môn bình thường trong GĐPT. Còn nhiều hoạt động khác để thực hiện các phương án như tổ chức hội nghị, trại họp bạn, khóa trại huấn luyện, lễ lược, sinh hoạt ngoại khóa, công tác tương tế, từ thiện và xã hội,… Muốn có kinh phí để thực hiện, GĐPT phải tự tạo bằng các phương cách dựa vào thực lực sở năng của chính mình. Các Ban bảo trợ, các nhà hảo tâm có hỗ trợ cũng dựa vào các công cuộc do GĐPT chủ trương tổ chức (Văn nghệ, triển lãm, chiếu phim, phát hành kinh sách).

Thí dụ: Phát động đoàn sinh và huynh trưởng sáng tác về hội họa, mỹ nghệ, chọn tác phẩm có giá trị để tổ chức cuộc triển lãm; tạo cơ hội vận động các mạnh thường quân, nhà yêu nghệ thuật mua tác phẩm với giá hỗ trợ (hoặc qua cuộc đấu giá tác phẩm,…). Những hoạt động như vậy không những tạo cơ hội gây quỹ mà còn làm cho sinh hoạt GĐPT thêm hào hứng sôi động tăng thêm hiệu lực về mặt giáo dục.

Ủy viên tài chính cần phải vạch một dự án kế hoạch kinh tài cho nhiệm kỳ và mỗi năm; phải năng động chủ đạo việc thực hiện kế hoạch với sự hợp tác của các ban viên, ủy viên ngành liên hệ vào các công việc gây quỹ cho GĐPT.

11.3.2.2. Ban huynh trưởng đơn vị GĐPT

Các vị Tăng Ni, Cư sĩ trong Phong trào Chấn hưng Phật giáo lúc bấy giờ, đồng thời với việc thành lập các Hội Phật học đã khai sinh các tổ chức giáo dục thế hệ trẻ để mở lối phát triển cho tương lai. Trước đây cũng như hiện tại có nhiều tổ chức sinh hoạt cho Thanh Thiếu Nhi Phật giáo, nhưng chỉ có Gia Đình Phật Tử là một tổ chức hoạt động mang tính giáo dục chính qui, có qui mô về mặt tổ chức với nội dung tu học, phương pháp giáo dục rất đặc thù,  khế hợp với mọi nơi, mọi cảnh, mọi thời.

Mục đích giáo dục GĐPT là đào luyện Thanh Thiếu và Đồng niên thành những Phật tử chân chính góp phần phụng sự Đạo pháp và xây dựng xã hội. Để đạt mục đích đó, chính mỗi  GĐPT là đơn vị cơ sở có nhiệm vụ trực tiếp giáo dục các thế hệ trẻ Phật giáo thành những Phật tử thuần thành, có khả năng để phụng sự Đạo pháp, phục vụ Dân tộc. Thực hiện mục đích đó cũng là lý tưởng cao đẹp của người huynh trưởng GĐPT. Nhiệm vụ của đơn vị GĐPT và các thành viên BHT đã nói trong nội qui GĐPT, ở đây với ý hướng chấn chỉnh để cải tiến có những điều cần quan tâm :

Giáo dục Đào tạo là nhiệm vụ chính của đơn vị GĐPT. Dựa trên nguyên lý duyên khởi, giáo dục là tạo thuận duyên để trẻ phát triển theo chiều hướng đến mục đích mong muốn, nên:

-Tổ chức sinh hoạt về phương diện hữu hình cũng như tinh thần thế nào để các thế hệ trẻ  được sống và sinh hoạt trong một khung cảnh, môi trường trong lành thuận lợi, trong không khí gia đình, anh chị em dắt dìu nhau tu học trong tình thân ái đoàn kết. Thực hiện đủ và đúng chương trình các bộ môn tu học, áp dụng phương thức sinh hoạt, phương pháp hướng dẫn giảng dạy và học tập theo yêu cầu đào luyện của GĐPT ( như đã trình bày cụ thể ở Chương 6 Tổ chức tu học huấn luyện đoàn sinh ).

-Trong việc thực hiện chương trình tu học, coi trọng môn Phật pháp và Tinh thần, nhưng cũng không xem nhẹ các môn học như Hoạt động Thanh niên, Văn nghệ và Xã hội.

-Quan tâm việc đào luyện huynh trưởng, nâng cao trình độ chuyên môn, “ tay nghề” huynh trưởng, khuyến khích tạo điều kiện cho huynh trưởng trong việc tự tu tự học, tham gia các khóa tu học trường kỳ, tập huấn, trại huấn luyện, hội thảo do BHD/PBGĐPT Tỉnh, Thành hay Trung ương tổ chức.

-Chú trọng việc tổ chức huấn luyện Đội, Chúng trưởng, Đầu đàn. Đây là những đoàn sinh “cán sự” trợ thủ cho huynh trưởng cầm Đoàn. Đoàn vững mạnh là nhờ những trợ thủ giỏi, đắc lực nầy. Nếu số lượng trại sinh trong đơn vị Gia đình không nhiều, các Gia đình liên hệ với nhau để tổ chức trại huấn luyện Liên gia đình.

Thứ đến là nhiệm vụ phụng sự Đạo pháp của GĐPT. Mục đích giáo dục là đào tạo những thế hệ nối tiếp thừa truyền để duy trì và phát triễn trong tương lai. GĐPT là một tổ chức giáo dục Phật giáo, trong ý nghĩa hoàng truyền và đào luyện con người Phật giáo, còn có mục tiêu góp phần phụng sự Đạo pháp, cụ thể là Giáo hội để ngôi nhà chánh pháp được duy trì và phát  triển bền vững. Đoàn sinh GĐPT phần  nhiều là con em cư sĩ hội viên trong các tổ chức của Giáo hội, khi trưởng thành chỉ một số trở thành huynh trưởng tiếp tục sinh hoạt phục vụ tổ chức, còn lại là những cư sĩ sẽ tiếp tục sự nghiệp tiền nhân, tham gia sinh hoạt trong các tổ chức Giáo hội. Nếu được giáo dục đào luyện tốt ở GĐPT sẽ là những cán sự trợ thủ rất đắc lực vào sự nghiệp phát triển hoằng dương chánh pháp của Giáo hội, chủ yếu là đơn vị cơ sở địa  phương. Trong quá trình sinh hoạt, GĐPT đã đóng góp  trong việc gìn giữ phát triển cơ sở Giáo hội địa phương, thực tiển hiện nay nhiều Ban hộ tự NPĐ các hội viên kể cả giữ chức vụ trong ban điều hành phần nhiều từ GĐPT. Thí dụ điễn hình tại NPĐ Cự Lại huyện Phú vang tỉnh Thừa Thiên Huế, từng năm một phát triễn thêm khoản ba mươi đạo hữu nam nữ, phần nhiều từ các đoàn sinh GĐPT lớn lên, có thể thấy tinh chuyển giao, kế thừa giữa GĐPT và cư sĩ Phật tử ỏ NPĐ rất cụ thể, rõ nét và chắc chắn nhất (  1   ).

Về nhiệm vụ phụng sự xã hội. Sinh hoạt tu học trong GĐPT không xem nhẹ phần giáo dục về mặt nhân văn xã hội, gồm các môn HĐTN,Văn nghệ và Xã hội. Giáo dục GĐPT là khoa giáo dục “ tính tình ”, các môn học này với nội dung theo tinh thần đạo đức Phật giáo, đào luyện các thế hệ trẻ trở thành những con người sống thiện hạnh , vị tha, tích cực góp phần xây dựng xã hội thịnh lạc. GĐPT cần có những hướng dẫn, những hoạt động cụ thể để huynh trưởng và đoàn sinh trực tiếp nhận được những điều tốt lành lợi lạc cho mình và mọi người trong hiện tại. Các hoạt động này còn tạo không khí sinh động hấp dẫn cho sinh hoạt GĐPT, vừa là phương tiện chuyển tải đạo lý nhà Phật rất hiệu quả cho Phật tử trên đường tu học.

11.3.3. Nhiệm vụ đối ngoại

11.3.3.1 Các cấp Giáo hội

Theo hiến chương GHPGVN, GĐPT là một bộ phận, một ngành hoạt động trong hệ thống tổ chức của Giáo hội. Đây là một Phật sự quan trọng phụ trách việc giáo dục đào luyện các thế hệ Thanh Thiếu và Đồng niên, những Phật tử thuần thành kế thừa của Giáo hội trong tương lai. Nhưng thực tế hiện nay sự quan tâm của Giáo hội chưa đúng mức và đồng nhất, còn tùy nơi, tùy người. GĐPT phải tự lực cánh sinh là chính, trong hoàn cảnh khó khăn chật vật.

Các cấp hướng dẫn GĐPT cần phải tranh thủ sự lãnh đạo và chiếu cố của các cấp lãnh đạo Giáo hội để được giúp đỡ hỗ trợ về tinh thần và vật chất. Về mặt tinh thần, tiếng nói của Giáo hội có uy lực thuyết phục, phát động, khuyến khích đạo hữu cho con em gia nhập GĐPT. Về phương tiện vật chất, chỉ cần Giáo hội đầu tư một phần nhỏ trong tổng chi phí cho giáo dục lớp trẻ thì GĐPT cũng có điều kiện thuận lợi để thực hiện mục đích yêu cầu sinh hoạt và phát triển. Để đáp lại sự ưu ái đó, GĐPT tích cực tham gia các Phật sự của Giáo hội theo sở trường khả năng có được của mình.

Theo truyền thống, đơn vị GĐPT tỉnh thành và đơn vị gia đình quan hệ rất mật thiết với các cấp Giáo hội (nhất là các tỉnh miền Trung).

Ở các tỉnh thành, văn phòng ban hướng dẫn PBGĐPT thường ở trụ sở của Tỉnh, Thành Giáo hội. Một số huynh trưởng cao cấp của GĐPT có chức trách trong Ban hoặc Ban ngành của Ban Trị Sự, trong Ban đại diện Giáo hội Quận, Huyện. Các Phật sự của các cấp Giáo hội đều có GĐPT tham gia. Các cấp Giáo hội và Tăng Ni rất quan tâm hỗ trợ các sinh hoạt của GĐPT. Đơn vị GĐPT nào cũng có ít nhất một vị Tăng Ni do Giáo hội hoặc nhà Chùa cử làm cố vấn giáo hạnh, vừa hướng dẫn tu học Phật pháp cho huynh trưởng và đoàn sinh.

Tại mỗi đơn vị GĐPT, trước đây vị gia trưởng thường là một hội viên uy tín của Giáo hội địa phương (Khuôn giáo hội, ban hộ tự NPĐ) cử qua. Nay là huynh trưởng cao niên do Ban huynh trưởng Gia đình mời được vị Trú trì  hoặc Trưởng ban hộ tự chấp thuận. Các huynh trưởng GĐPT đương nhiên là hội viên Giáo hội địa phương. Đoàn sinh đa số là con em của cư sĩ hội viên hoặc bổn đạo nhà Chùa. Con em họ cần được giáo dục để trở thành những Phật tử thuần thành, kế thừa duy trì và phát triển sự nghiệp của ông cha. Giáo hội địa phương (hoặc Chùa) coi  GĐPT như một đạo tràng tu học của tuổi trẻ, nên rất quan tâm chăm sóc như cha mẹ lo cho con cái mình mà hỗ trợ mọi mặt tinh thần và vật chất.

GĐPT cần phải giữ gìn, củng cố tình cảm gắn bó giữa đạo hữu vói đoàn viên GĐPT và tùy theo điều kiện có được về khả năng và sở trường mà tham gia kết hợp với Giáo hội địa phương, tự viện trong các Phật sự. Nhờ mối quan hệ mật thiết đó mà Giáo hội tại địa phương, nhà Chùa nhiệt tình cho lớp trẻ đi sinh hoạt GĐPT và cũng thông cảm đường lối giáo dục GĐPT mà không để cho các em tham gia những công tác không phù hợp tâm lý giáo dục trẻ.

Như vậy, Giáo hội địa phương, Chùa là chỗ nương tựa vững chắc cho GĐPT. Truyền thống, thông tục này cần duy trì và phát huy, có lợi cho sinh hoạt giáo dục và phát triển đoàn sinh các đoàn cũng như đơn vị GĐPT.

11.3.3.2. Vận động thành lập các tổ chức

Ban Bảo trợ GĐPT

Tổ chức này có trong nội quy GĐPT (Chương III, điều 14 mục A, B và C).

Ban Bảo trợ gồm các đạo hữu có thiện tâm, sinh hoạt bên cạnh Ban hướng dẫn phân ban GĐPT Trung ương, Ban hướng dẫn phân ban Tỉnh/Thành, Ban huynh trưởng các đơn vị GĐPT.

Mục đích của Ban bảo trợ là giúp GĐPT làm tròn sứ mạng giáo hóa lớp trẻ, thông cảm đường lối giáo dục của GĐPT mà giúp đỡ GĐPT thực hiện việc tu học đạt hiệu quả, tham gia các hoạt động giáo dục và phát triển GĐPT.

Hiện nay tại Trung ương GĐPT cũng chưa thành lập được Ban bảo trợ. Tại các Tỉnh/ Thành và đơn vị Gia đình nơi có nơi không, sinh hoạt còn rời rạc. GĐPT nên có phương án vận động thành lập tổ chức này từ Trung ương đến các đơn vị gia đình. Đây là một hậu thuẩn rất cần thiết cho GĐPT về phương diện vật chất cũng như tinh thần.

Để các ban này hoạt động có hiệu quả, giúp ích thiết thực cho GĐPT, Ban Bảo trợ cần có điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức và sinh hoạt. Nên dựa vào pháp lực của các cấp Giáo hội, quý vị tôn túc Tăng Ni để nhờ sự giúp đỡ trong việc thành lập và tổ chức các BBT, có quyết định tạo pháp lý cho BBT hoạt động. Ban Bảo trợ có nội lệ, chương trình kế hoạch sinh hoạt hỗ trợ GĐPT, đồng thời có sinh hoạt nội bộ tu học cho ban viên (nên mời các vị Tăng Ni hướng dẫn tinh thần cho ban viên).

Đoàn cựu huynh trưởng – cựu đoàn viên GĐPT

Cựu huynh trưởng, cựu đoàn viên gồm những thế hệ thành viên đã có một thời gian sinh hoạt trong GĐPT. Họ ngưng sinh hoạt vì hoàn cảnh, hoặc đã hoàn thành việc tu học ở các ngành, hoặc chuyển qua sinh hoạt trong các tổ chức cư sĩ Phật tử,…

Thành lập các đoàn này nhằm mục đích: Giúp cho những người xuất thân từ GĐPT sống lại, nối kết mối tình đồng hữu, đồng đạo xưa, giúp họ có chỗ tựa để tương trợ nhau, tiếp tục tiến bước trên đường Đạo, tạo một hậu thuẫn hỗ trợ các mặt về tinh thần lẫn vật chất cho GĐPT. Nếu tổ chức này lớn mạnh lôi cuốn được mọi cựu đoàn viên sẽ là một lực lượng người nhà của nhà Lam ở bên ngoài bảo vệ danh nghĩa GĐPT và giúp GĐPT ngày càng phát triển.

Các đoàn này có điều lệ được Giáo hội chấp nhận, có chương trình hoạt động và sinh hoạt nội bộ tu học.

Các tổ chức nói trên là những tổ chức bên cạnh GĐPT, tạo thuận lợi cho công cuộc kiện toàn sự nghiệp của GĐPT, tạo ảnh hưởng tốt cho việc giáo dục các thế hệ trẻ Phật giáo hiện tại và về lâu dài.

11.3.3.3. Quan hệ với các cấp chính quyền, các tổ chức xã hội và thanh niên, quần chúng

GĐPT quan hệ tốt với chính quyền, các cấp chính quyền cảm thông vì sự nghiệp giáo dục chung, quan tâm tạo thuận lợi cho các hoạt động của GĐPT.

Giáo dục bao gồm nhiều lĩnh vực đời sống, GĐPT có những hoạt động đồng sự với các tổ chức xã hội, trong giáo hội cũng như bên ngoài  như các tổ chức từ thiện xã hội, văn hóa, giáo dục, nghệ thuật, hội hồng thập tự, các tổ chức thanh niên,… có dịp nên giao lưu hợp tác, tạo tình cảm tốt đẹp với các tổ chức đó vừa giúp cho sinh hoạt của chúng ta phong phú hơn (nếu việc hợp tác đó có lợi cho sinh hoạt GĐPT không trái với đường hướng giáo dục GĐPT )

Với quần chúng nhân dân địa phương: Để tạo cảm tình, sự ái mộ của quần chúng đối với GĐPT, chúng ta vận dụng pháp môn Tứ Nhiếp pháp, với khả năng chuyên môn thực hiện các sinh hoạt từ thiện, xã hội góp phần đem vui cứu khổ, an lạc xóm làng,…

Hiện nay, nhiều đơn vị GĐPT ở các Tỉnh, Thành đang tham gia các công cuộc từ thiện xã hội như hiến máu nhân đạo, phòng chống HIV, giúp trẻ vùng sâu vùng xa, cứu trợ thiên tai,… Các hoạt động này nên nhân lên khắp nơi trong các đơn vị GĐPT.

Rồi đây trên bước đường cải tiến phát triển, ngoài những sinh hoạt ngoại khoá, hoạt động xã hội,… chúng ta còn phải tiến hành nhiều công cuộc liên quan giáo dục và phát triển GĐPT. Chúng ta phải tiếp cận nhiều với chính quyền, các tổ chức xã hội và quần chúng địa phương, nếu tạo được mối quan hệ tốt thì mọi việc sẽ thuận lợi dễ dàng cho chúng ta.

==================================

Chú thích

(1) Bài viết “Nâng cao vai trò tổ chức Gia Đình Phật Tử qua tìm hiểu sinh hoạt Gia Đình Phật Tử Cự Lại” đăng trong “Kỷ yếu 60 năm GĐPT Việt Nam”