KỲ 23: TIỀN THÂN MACCHA Chuyện về một Tỷ kheo còn si mê tình ái
Câu chuyện này, khi ở Kỳ Viên, bậc Đạo Sư đã kể lại về sự việc một tỷ kheo si mê bà vợ trước. Lúc bấy giờ bậc Đạo Sư hỏi vị tỷ kheo ấy: Có thật chăng, này tỷ kheo, ngươi bị si mê? -Thật vậy, bạch Thế Tôn -Ngươi bị si mê bởi ai? -Bạch Thế Tôn, vợ trước của con, rất êm dịu khi xúc chạm, con không thể bỏ được! Bậc Đạo Sư nói với tỷ kheo ấy : Này tỷ kheo, chính nữ nhân ấy đã tạo nên bất hạnh cho ngươi.Trong thời trước, ngươi gần chết vì nữ nhân ấy. Nhờ có Ta đi đến, ngươi được thoát chết! Nói vậy xong, bậc Đạo Sư kể câu chuyện quá khứ :
***
Trong thời quá khứ, vua Brahmadatta trị vì ở Ba La Nại. Bồ tát làm vị phụ trách về nghi lễ tôn giáo của vua. Lúc bấy giờ, các người đánh cá quăng lưới trên sông. Một con cá lớn đi theo chơi với con cá mái, vợ của nó, rất là luyến ái. Con cá mái ấy đi trước, ngủi mùi hương của lưới, bơi quanh lưới rồi bỏ đi. Con cá đực bị mù quáng bởi lòng tham luyến, đi thẳng vào trong mắt lưới. Những người đánh cá biết được cá đã mắc vào lưới, bèn kéo lên, bắt con cá, chưa giết nó, quăng nó trên bãi cát. Họ nói: chúng ta sẽ nướng con cá này trên than hồng để ăn! Rồi chúng chất một đống than và chuốt nhọn cây gậy. Con cá suy nghĩ : Ta không than khóc vì bị nướng trên than hồng, hay bị đâm xuyên với gậy nhọn, hay sự đau khổ nào khác. Nhưng con cá mái vợ ta sẽ buồn rầu, nghĩ rằng ta đi với một con cá mái khác, đó là điều làm ta đau đớn. Sau khi than khóc, cá nói lên bài kệ :
Ta không vì nóng lạnh Không vì bị mắc lưới Chỉ sợ vợ ta nghĩ Ta mê say bà khác
Lúc bấy giờ, vị phụ trách nghi lễ tôn giáo, với chúng nô tỳ đoanh vây, đi đến bờ sông để tắm. Vị ấy biết tiếng mọi loài. Nghe con cá than vãn, vị ấy suy nghĩ :Con cá này đang khóc, tiếng khóc than ai oán. Bị chết trong trạng thái tâm bệnh như vậy, nó sẽ sanh xuống địa ngục. Ta sẽ là người giúp đỡ nó. Vị ấy đi đến gần các người đánh cá và nói: Hãy bán con cá này cho ta Bọn dân chài thưa : Thưa chủ nhân, Ngài hãy bắt nó đi! Bồ tát đem cá ra bờ sông, khuyên nó : Này bạn cá, nếu hôm nay ta không thấy ngươi thì người đã bị chết. Nhưng từ nay trở đi, ngươi chớ để ái tình chi phối! Khuyên xong, Bồ tát thả cá xuống nước và trở về thành phố.
***
Bậc Đạo Sư, sau khi kể pháp thoại này, đã thuyết giảng về các Sự Thật. Cuối bài giảng, vị tỷ kheo ấy chứng quả Dự Lưu. Bậc Đạo Sư kết hợp hai mẩu chuyện, kết luận nhận diện tiền thân như sau : -Con cá trống thời ấy là vị tỷ kheo si mê bây giờ -Còn vị phụ trách nghi lễ chính là Ta.