Lai Lịch Của Tấm Thiệp Chúc Xuân

Tấm danh thiếp đầu tiên của thời Tiên Tần, Tây Hán làm bằng thẻ tre hoặc gỗ, viết lên họ tên, nguyên quán mình, mãi đến sau đời Hán mới bắt đầu dùng giấy làm danh thiếp, và cũng từ đó, trên tấm danh thiếp còn có ghi thêm quan tước vào. Theo phong tục tập quán thời Đường-Tống, người chúc và người nhận đều không hề gặp nhau vào những ngày giáp tết (cho dù nhà ở cận bên).

Những nhà có tiếng tăm, giao thiệp rộng thường đặt một chiếc bàn con ở trước cửa, trên có một quyển sổ bìa đỏ và bút mực để người đến chúc tết ghi tánh danh vào sổ, quyển sổ này gọi là "môn bạ", người chúc ghi xong rồi về. Về sau dần giản tiện hơn, như trong sách "Thanh Gia Lục" của Thuận Lộc người đời Thanh ghi "…Đa số người chúc tết không đến nơi người mình chúc nữa, dù nhà gần nhau, họ sai người nhà mang tờ thiệp đỏ đến nhà người mình định gởi, người nhận được thiếp muốn đáp lễ cũng làm như vậy"

Vào thời đó, có nhiều nhà đại gia, trước ngày tết cho dán một chiếc túi bằng giấy hồng đơn trước cửa gọi là "tiếp phước" để người gởi thiệp bỏ vào, phong tục này có từ thời Tống. Theo Tỷ Tần Quan, người Tống, viết từ năm Nguyên Hựu (1086) thì tấm thiệp chúc tết có trước đó trên 200 năm. Như vậy, thiệp chúc tết lưu truyền vào thời Ngũ Đại hoặc trước Ngũ Đại, và đến năm Thiên Thuận đời Minh (1456) đã rất thịnh hành như sách Cao Am Nhân Thoại ghi : "…Thiệp chúc Tết đời Minh đa số dùng giấy mai hoa tiên (loại giấy đặc biệt đẹp có in bóng hình hoa mai, giới tao nhân mặc khách thường dùng để viết thơ hoặc đề thi họa) cỡ giấy 6×9 cm, trên góc viết dọc xuống địa chỉ, tên họ, thứ bậc xưng hô người nhận, ở giữa viết bốn chữ "Tân niên khoái lạc" , "Cung hạ tân hy", "Vạn sự như ý"…Về phía bên trái tấm thiệp ghi năm tháng, nơi gởi và họ tên người gởi…"

Thiệp chúc Xuân, từ sau đời Minh, có nhiều biến cải, kiểu cách hơn và đẹp hơn. Xuất hiện nhiều loại thiệp có vẽ phong cảnh sơn thủy, hoa mộc, điểu thú, ngư trùng, thư pháp v.v… Đề tài thật phong phú, khắc in thật tinh xảo.

Hiện nay có nhiều nước trên thế giới, nhất là các nước phương Tây có tập tục dùng thiệp chúc Xuân với nội dung mừng lễ giáng sinh cùng năm mới. Các tờ thiệp hiện đại được thiết kế rất đa dạng, kỹ thuật chế tạo giấy và in ấn cao, tấm thiệp trang trí muôn hình, muôn vẻ.

Diệu Trang (sưu tầm)