Thập Mục Ngưu Đồ ( 10 bức tranh chăn trâu)

G

BAN BIÊN TẬP:

Năm nay, theo âm lịch, là năm Tân Sửu tức năm cầm tinh Con Trâu. Hình ảnh con trâu trong Phật giáo được các Thiền sư Phật giáo ví cho Tâm con người. Mười bức tranh chăn trâu dưới đây là ẩn dụ cho quá trình rèn luyện Tâm của người tu Thiền.

Nhân ngày Tết Tân Sửu, chúng tôi kính giới thiệu đến quý bạn đọc tác phẩm Thiền học “Thập Mục Ngưu Đồ”

1-TÌM TRÂU:

Nức lòng vạch cỏ rong tìm
Non xa, nước rộng, đường chim mịt mù
Sức cùng dạ mỏi tìm mô?
Rừng phong bóng ngả nghe hồ ve ngâm.

Người tu vạch cỏ tìm, mà không thấy trâu, trong khi “bóng ngả” cho thấy đêm sắp về, ngày sắp tắt. Trong khi đời người chóng qua, tu mà chệch hướng thì thê thảm, trong khi “Cuộc đời càng về già, chúng ta càng nhìn thấy mịt mù trước mặt, không biết khi nào sẽ rơi vào hố sâu thăm thẳm của cái chết”

 

Thap Muc Nguu Do 01

2-THẤY DẤU:

Thap Muc Nguu Do 01

Dấu chân bên suối ven rừng,
Cỏ thơm che lối biết dừng nơi đâu.
Dù cho núi thẳm rừng sâu
Trời cao mũi rộng, nơi nao dấu mày.

Thấy dấu chân trâu bên suối, ven rừng, thấy mũi con trâu cao đụng trời xanh, chỉ cho “tâm Phật sáng ngời trùm khắp chính ta.” Như vậy là thấy tâm, thấy dấu chân trâu ở suối, rừng, nhưng cỏ che lối vì còn thanh, sắc, suy tư cuốn hút. Dấu chân trâu có thể nhận ra rằng: không có tâm, thì không thể có cảnh, vì cảnh theo tâm mà hiện. Đó là lý do nói mũi trâu nằm ở cả trời cao, núi thẳm, rừng sâu.

 

3-ĐƯỢC TRÂU:

Trên cành chim hót líu lo,
Gió lay, nắng ấm bên bờ liễu xanh.
Chỗ này thôi hết chạy quanh
Đầu sừng bề bộn, họa hình khó thay.

Nghe tiếng chim, thấy gió lay, cảm nhận nắng ấm, nhận ra màu sắc liễu xanh… vậy là thấy đầu và sừng trâu rồi, vì chính trong cái thấy nghe hay biết chính là dấu tích của tâm, là thấy tâm rồi. Tuy có thể thấy được trâu nhưng nó vẫn thoáng ẩn thoáng hiện, mờ ảo, rối rắm, chập chùng, không rõ ràng nền hình ảnh nó vẫn chưa rõ nét.

Thap Muc Nguu Do 01

4-CHĂN TRÂU:

Thap Muc Nguu Do 01

Trăm đường mới chộp được mi
Tánh hung, sức bạo, làm chi được nào.
Đôi khi nhảy đến đồi cao
Lại trong mây nổi, dạt dào buông lung.

Người tu phải khéo mới nắm được mũi con trâu, vì “Con trâu vốn tính hung bạo, sức lực rất mạnh nên thật là khó mà ghì giữ nó. Nó lôi mình đi mà mình không có cách gì để khống chế lại được…” Hình ảnh trâu chạy hung hăng là “tham sân, buồn giận, bất an…” cứ lôi kéo người tu hoài.

5-THUẦN PHỤC:

Dây roi mang sẵn kè kè
Sợ mi tung vó theo bè trần ai.
Bao giờ thuần tánh hăng say,
Roi giàm vứt bỏ mà mày vẫn ngoan.

Chúng ta phải luôn thực tập phòng hộ (cầm dây, dùng roi) để coi chừng con trâu tâm thức của mình. Chúng ta chăm sóc như cho đến khi thân đi dâu, tâm theo đó, tâm không rời thân trong mọi nơi chốn, mọi thời điểm… Hãy nhận diện tỏ tường rằng những ý thức, suy nghĩ như tham sân, chấp trước, tự tôn, tự hào… biểu hiện mạnh mẽ hay âm thầm, cũng là những thứ sở hữu của ta. Đó đơn thuần chỉ là dòng chảy (hiện hành) của những hạt giống thức tâm sinh diệt mà không phải là trạng thái thanh nguyên của tâm thức ta.”

Thap Muc Nguu Do 01

6-CƯỠI TRÂU VỀ NHÀ:

Thap Muc Nguu Do 01

Lưng trâu thong thả ta về
Sáo lên vi vút ngoài đê ráng chiều.
Lời ca tiếng diệp phiêu diêu
Tri âm nào phải ra điều nói năng.

Chữ “tri âm” gốc từ chữ Hán nói về những người bạn rất thân, không cần nói gì với nhau mà vẫn hiểu nhau, nhưng nơi đây còn có nghĩa: “…chữ tri âm ở đây hàm ý hướng nội; nghĩa là điều phục được tâm, sống được với tâm, lúc nào mình cũng an trú trong chánh niệm, không cần khởi lên tiếng nói thì thầm. Một khi sống được với năng lượng chánh niệm vững chải và giàu có của tự tâm, chúng ta có thể biết rõ đời sống tu tập của mình; ta có thể quan sát tâm ý một cách rõ ràng mà không cần ai chỉ bảo. Khi ấy tâm tự an trú trong niệm và định mà không cần phải tác ý dẫn dắt công phu.”

7-QUÊN TRÂU CÒN NGƯỜI:

Cõi trâu về đến quê xưa
Lỏng tay thả quách, người vừa rảnh rang.
Trời cao nắng ấm, mộng vàng
Dây roi chăn dắt có cần nữa đâu.

Trong hình, trâu biến mất rồi (thấy vô tâm) trong khi mặt trời hiện lên sáng rỡ (bản tâm với chánh niệm chiếu sáng) và chú mục đồng ngồi bó gối (tức rảnh tay), roi và dây vứt nơi góc nhà vì không cần nữa. Giai đoạn bó gối này là đạt được “phẩm tính thong dong khi thiền tập”… Đó là khi ý thức nhận biết sáng tỏ trong mọi động tác, “Cách thiền tập này có tên là Niệm thân hành; hàm nghĩa mọi cử động của thân dù chỉ là ngheo mắt nhướng mày hay một co giãn của cơ bắp ta đều phải nhận biết tỏ tường. Niệm nghĩa là tâm nhận biết bình lặng, không có tiếng nói thì thầm. Chỉ đơn thuần là sự nhận biết sáng tỏ, phủ sóng toàn thân, như mặt trời phóng ánh sáng phủ trùm hành tinh một cách liên tục, không một kẽ hở, không một giây ngưng…

Thap Muc Nguu Do 01

8-DỨT CẢ HAI:

Thap Muc Nguu Do 01

Người trâu roi vọt chẳng còn
Trời xanh bằng bặt tinh mòn mỏi tinh
Lò hồng sạch dấu tuyệt vời
Đến đây Phật Tổ và mình không hai.

Trong hình, chỉ còn một hình tròn, trong khi tất cả (trâu, người, cảnh) đều biến mất. Hiển nhiên là ta vẫn còn một hình hài con người; vẫn ăn, vẫn thở, vẫn cười bình thường; vẫn đi đứng sinh hoạt trên hành tinh như bao người. Như vậy, trạng thái sáng tỏ, rỗng không, vắng lặng của thiền giả thể nghiệm do công phu quán chiếu ở đây là muốn nói đến các phần thọ, tưởng, hành, thức của ta không còn nơi để bám víu, không còn chỗ để chấp chặt, không còn thấy đây là bản ngã của ta để tự hào, kiêu ngạo hay ưu tư phiền muộn. Đây gọi là đạt đến giai đoạn thấy người cũng không mà cảnh cũng không. Người và trâu đều không

9-TRỞ VỀ NGUỒN CỘI:

Phí công về đến nhà xưa
Đâu bằng ngay đó lặng lờ bặt duyên.
Trong am bặt hết nẻo huyền
Nước trôi hoa thắm an nhiên một trời.

Trong hình không còn người, không còn trâu, chỉ là cành liễu bên dòng sông, với hoa lá bay… Đâu bằng ngay bây giờ và ở đây, hãy là người vô sự, không cảnh nào đến với mắt, với tai mà có thể làm cho tâm thức ta xao động… đối với hành giả tu tập, cái thấy, cái nghe vẫn tỏ rõ nhưng không âm thanh, sắc tướng nào làm cho họ sinh lòng phân biệt ghét thương, ưu tư, phiền muộn nên gọi là nhược manh lung. Am trung bất kiến am tiền vật – Ngay nơi thấy nghe nhận biết tỏ tường từng pháp trần sinh khởi và hoại diệt, nhưng tâm không vướng vào một pháp nào nên gọi là như tuồng câm điếc. Trong am (hay trong tâm) không thấy gì ngoài sự rỗng không, tĩnh tại, lặng lẽ

Thap Muc Nguu Do 01

10-THỎNG TAY VÀO CHỢ:

Thap Muc Nguu Do 01

Lưng trần, chân đất, chợ người
Cát lầm bụi vẫn ta cười say xưa.
Thần tiên mấy biết cũng thừa
Cây khô thoắt đã đong đưa nhụy vàng.

Nếu chưa quen với cách diễn đạt của Thiền Tông, chúng ta sẽ rất ngạc nhiên vì không thấy nét gì là thiền đạo trong bức tranh này cả. Ở đây vẽ hình một ông già bụng to, ăn mặc xốc xếch và một chú mục đồng với cây gậy quảy bầu rượu đằng trước, phía sau là một con cá chép, đang cùng nhau đi phố… ý nói tới đây hành giả đi vào phố thị, hàng quán rất thong dong, tức là đi vào cuộc đời mà không ngần ngại, cũng không còn bị ràng buộc, dính mắc hay bị dẫn dắt vào ham muốn, đam mê dục lạc . Hành giả khi tu tập đến giai đoạn thõng tay vào chợ thì cho dù cát bụi có bôi bẩn hình hài vẫn luôn nở nụ cười đầy nét hồn nhiên thánh thiện; phiền nhiễu thời gian có thế nào cũng không thể bén.

MINH TẤN
(Sưu tầm)


Leave a comment
Your email address will not be published. Required fields are marked *

Với hận diệt hận thù,
Ðời này không có được.
Không hận diệt hận thù,
Là định luật ngàn thu.

Phẩm Song Yếu

Tháng 12 năm 2024
02
Giờ hoàng đạo: Tý (23-1), Sửu (1-3), Mão (5-7), Ngọ (11-13), Thân (15-17), Dậu (17-19)
Thứ hai
Ngày Canh Tý
Tháng Bính Tý
Năm Giáp Thìn
Lịch âm
02
Tháng 11
Kiên Giang