Kinh Thiện Sanh

Kinh Thiện Sanh, là bản kinh căn bản dạy cho ta biết cách giữ gìn các mối quan hệ đó một cách tốt đẹp, ở đó ta thấy được các quan hệ được Phật dạy đều theo hai chiều rất tinh tế.
Đây là một bản kinh nguyên thủy, ngắn gọn, ghi lại lời Phật dạy cách đối nhân xử thế, cách thực thi các bổn phận và trách nhiệm của người Phật tử đối với bản thân, gia đình và xã hội, rộng hơn là Phật dạy cách kiến tạo một xã hội hài hòa, một cuộc sống đầy an lành và hạnh phúc.
Bài kinh Thiện Sanh sau đây thuộc số 16, thuộc phần II trong tạng kinh Trường A Hàm, Hán Dịch:Phật Đà Da Xá&Trúc Phật Niệm,Việt dịch: Thích Tuệ Sỹ. Trong tạng Nikaya, theo bản dịch của Hòa Thượng Thích Minh Châu, tương đương kinh Thiện Sanh là Kinh Giáo Thọ Thi-Ca-La-Việt (Sigàlovàda sutta) thuộc số 31, Trường Bộ Kinh.

Tôi nghenhư vầy.

Một thời Phật ở tại núi Kỳ-xà-quật, thành La-duyệt-kỳ cùng với chúng Đại Tỳ-kheo một ngàn hai trăm năm mươi người.

Bấy giờ, vào lúcthích hợpĐức Thế Tônkhoác y cầm bát vào thànhkhất thực. Lúc bấy giờ tại thành La-duyệt-kỳ có con trai củatrưởng giảtên làThiện Sinh, vào buổi sáng sớm, ra khỏi thành, đi đến khu vườncông cộngsau khi vừa tắm gội xong, cả mình còn ướt, hướng đến các phương Đông, Tây, Nam, Bắc, Trên, Dưới mà lạy khắp cả.

Đức Thế TônthấyThiện Sinh, con trai nhàtrưởng giả, sau khi đi đến khu vườncông cộng, vừa tắm xong, cả thân mình cònướt sũng, bènđến gầnvà hỏi:

“Vì sao, vào buổi sáng sớm, ra khỏi thành, đi đến khu vườncông cộng, với cả người còn ướt đẫm, mà ngươi lại lạy các phương như thế?”.”

Thiện Sinhbạch Phật:

“Khi cha tôi sắp chết có dặn, “Nếu con muốn lạy, trước hết hãy lạy các phương Đông, Tây, Nam, Bắc, Trên và Dưới”. Tôivâng lờicha dạy không dám chống trái, nên sau khi tắm gội xong,chắp tayhướng mặt về phương Đông mà lễ phương Đông trước rồi tiếp lễ khắp các phương Tây, Nam, Bắc, Trên, Dưới”.”

Phật bảoThiện Sinh:

“Này con trai trưởng giả! Quả có cái tên các phương đó chứ không phải không. Nhưng trong pháp của bậcHiền thánhcủa ta chẳng phải lễ sáu phương như thế làcung kínhđâu”.”

Thiện Sinhthưa:

“Cúi xinĐức Thế Tônthương dạy cho con cách lễ sáu phương theo pháp của Hiền thánh”.”

Phật bảocon traitrưởng giả:

“Hãy lắng nghe, hãy suy ngẫm kỹ, Ta sẽ nói cho ngươi nghe”.”

Thiện Sinhđáp:

“Thưa vâng. Con rất muốn nghe”.”

Phật bảoThiện Sinh:

“Nếutrưởng giảhay contrưởng giảnào biết tránh bốnnghiệp kếtkhông làm ác theo bốntrường hợpvà biết rõ sáu nghiệphao tổntài sản.

“Như thế, nàyThiện Sinhnếutrưởng giảhay con traitrưởng giảnào tránh được bốn việc ác làlễ kínhsáu phương; thì đời nàytốt đẹpvàcả đờisau cũng đượcquả báotốt đẹp; đời này cócăn cơvàđời saucócăn cơ; tronghiện tạiđược người tríngợi khen, được quả bậc nhất,sau khi chếtđược sanh lên trời, cõi thiện.

“NàyThiện Sinh, nên biết, hành bốn kết là:Sát sinh,trộm cắp,dâm dục,vọng ngữ.

“Thế nào là bốn trường hợp? áÁc? Đó là:tham dục,sân hận,sợ hãi,ngu si. Ai làm những việc ác theo bốntrường hợpđó sẽ bịhao tổn. Nói như vậy xong, Phật lại nói bài tụng:

Ai làm theo bốn pháp,
Tham, sân,sợ hãi, si,
Thìdanh dựmất dần,
Như trăng về cuối tháng.
“NàyThiện Sinh, người nào không làm ác theo bốntrường hợpthì sựích lợingày càng tăng thêm:

Người nào không làm ác,
Do tham, hận, sợ, si,
Thìdanh dựcàng thêm,
Như trăng hướng về rằm.
“NàyThiện Sinh, sáu nghiệp tổn tài là:

“1Đam mêrượu chè.

“2. Cờ bạc.

“3. Phóng đãng.

“4.Đam mêkỹ nhạc.

“5.Kết bạnngười ác

“6. Biếng lười.

“NàyThiện Sinh, nếutrưởng giảhay con traitrưởng giảbiết rõ bốn kết hành, không làm ác theo bốntrường hợp, lại biết sáu nghiệp tổn tài, ấy là, nàyThiện Sinh, tránh được bốntrường hợplàcúng dườngsáu phương, thì đời nàytốt đẹp,đời sautốt đẹp; đời nàycăn cơvàđời saucăn cơ; tronghiện tạiđược người tríngợi khen, đượcquả báobậc nhất;sau khi chếtđược sanh lên trời, cõi thiện.

“Lại nữa, nàyThiện Sinh, nên biết, uống rượu có sáu điều lỗi:

“1. Hao tài.

“2. Sanh bệnh.

“3. Đấu tranh.

“4.Tiếng xấuđồn khắp.

“5.Bộc phátnóng giận.

“6. Tuệ giảm dần.

“NàyThiện Sinh, nếutrưởng giảhay con traitrưởng giảấy uống rượu không thôi thì nghiệp gia sản ngày mỗitiêu tán.

“NàyThiện Sinh, cờ bạc có sáu điềutai hại:

“1.Tài sảnngày một hao hụt.

“2. Thắng thìgây thùoán.

“3. Bị kẻ trí chê.

“4.Mọi ngườikhông kính nễtin cậy.

“5. Bị xa lánh; và sáu, sanh tâmtrộm cắp.

“Thiện Sinh, nếutrưởng giảhay con trai trưởỏng giả mê đánh bạc mãi thì gia sản ngày mỗitiêu tán.

“NàyThiện Sinh, phóng đãng có sáu lỗi:

“1. Không tự phòng hộ mình.

“2. Không phòng hộ đượctài sảnvà hàng hóa.

“3. Không phòng hộ được con cháu.

“4.Thường haybịsợ hãi.

“5. Bị những điều khốn khổràng buộcxác thân.

“6. Ưa sinh điềudối trá.

“Đó là sáu điều lỗi. Nếutrưởng giảhay con traitrưởng giảphóng đãng mãi không thôi thì gia sản ngày mỗi tiêu táan.

“NàyThiện Sinh, say mêkỹ nhạccó sáu lỗi:

“1. Tìm đến chỗ ca hát.

“2. Tìm đến chỗ múa nhảy.

“3. Tìm đến chỗ đàn địch.

“4. Tìm đến chỗ tấu linh tay.

“5. Tìm đến chỗ cóâm thanhvi diệu.

“6. Tìm đến chỗ đánh trống.

“Đó là sáutai hạicủakỹ nhạc. Nếutrưởng giảhoặc con traitrưởng giảsay mê kỹỷ nhạc mãi không thôi thì gia sản ngày mỗitiêu tán.

“NàyThiện Sinh,giao duvới bạn xấu có sáu lỗi:

“1.Tìm cáchlừa dối.

“2. Ưa chỗ thầm kín.

“3.Dụ dỗnhà người khác.

“4. Mưu đồ chiếm đoạttài sảncủa người khác.

“5. Xoaytài lợivề mình.

“6. Ưaphanh phuilỗi người.

“Đó là sáutai hạivề bạn xấu. Nếutrưởng giảhay con traitrưởng giảlàm bạn với kẻ ác mãi thì gia sản mỗi ngày mỗitiêu tán.

“NàyThiện Sinh, lười biếng có sáu lỗi:

“1. Khigiàu sangkhông chịu làm việc.

“2. Khi nghèo không chịu siêng năng.

“3. Lúc lạnh không chịu siêng năng.

“4. Lúc nóng không chịu siêng năng.

“5. Lúc sáng trời không chịu siêng năng.

“6. Lúc tối trời không chịu siêng năng.

“Đó là sáu điềutai hạicủa sự lười biếng. Nếutrưởng giảhay contrưởng giảlười biếng mãi, thì gia sản mỗi ngày mỗi tiêu tán”.”

Nói như vậy xong, Phật làm bài tụng:

Người mê say rượu chè,
Lại có bè bạn rượu,
Tài sảnđãtích lũy,
Liền theo mìnhtiêu tan;
Uống rượu khôngtiết độ;
Thường ưa ca, múa, nhảy,
Ngàyrong chơinhà người,
Nhân thếtựđọa lạc.
Theo bạn ác không sửa;
Phỉ bángra nhà người.
Tà kiếnbị người chê;
Làm xấu bị người truất.
Cờ bạc, đắm ngoại sắc;
Chỉ bàn việc hơn thua.
Bạn ác khôngsửa đổi,
Làm xấu bị người truất.
Bị rượu làm hoang mê;
Nghèo khókhông tự liệu;
Tiêu xài chẳngtiếc của;
Phá nhà gâytai ương;
Đánh bạc, xúm uống rượu;
Lén lútvợ conngười.
Tập quen nếtbỉ ổi;
Như trăng về cuối tháng.
Gây ác phải chịu ác.
Chung làm cùng bạn ác;
Đời này vàđời sau,
Rốt khôngđạt đượcgì.
Ngày thời ưa ngủ nghỉ,
Đêm thức những mơ tưởng,
Mê tối không bạn lành;
Chẳng gây nổigia vụ.
Sáng chiều chẳng làm việc;
Lạnh, nóng lại biếng lười.
Làm việc khôngsuy xét;
Trở lạiuổng côngtoi.
Nếu khôngkể lạnh nóng,
Sáng chiều siêng công việc,
Sự nghiệpchi chẳng thành;
Suốt đờikhỏi âu lo”.
Phật bảoThiện Sinh:

“Có bốn hạngkẻ thùmà như người thân, ngươi nên biết. Bốn kẻ ấy là những ai?

“1. Hạng úy phục.

“2. Hạng mỹ ngôn.

“3. Hạng kính thuận.

“4. Hạngác hữu.

““Hạng úy phục thìthường haylàm bốn việc:

“1. Cho trước đoạt lại sau.

“2. Cho ít mong trả nhiều.

“3. Vì sợ gượng làm thân.

“4. Vì lợi gượng làm thân.

“Hạng mỹ ngôn thìthường haylàm bốn việc:

“1.Lành dữđều chiều theo.

“2. Gặphoạn nạnthì xa lánh.

“3.Ngăn cảnnhững điều hay.

“4. Thấy gặp nguytìm cáchđun đẩy.

“Hạng kính thuận thì thường làm bốn việc:

“1. Việc trướcdối trá.

“2. Việc saudối trá.

“3. Việc hiệndối trá.

“4. Thấy có một chút lỗi nhỏ đã vội trách phạt.

“Hạng bạn ác thì thường làm bốn việc: một, bạn lúc uống rượu; hai, bạn lúc đánh bạc; ba, bạn lúcdâm dật; bốn bạn lúc ca vũ”.”

Đức Thế Tônnói như vậy rồi, bèn làm một bài tụng:

Úy phục, gượng làm thân;
Hạng mỹ ngôncũng thế.
Kính thuận, thân nhưng dối.
Ác hữulà ác thân.
Bạn thế chớtin cậy,
Người trí nên biết rõ.

Nêngấp rútlìa xa
Như tránhcon đườnghiểm.
Phật lại bảoThiện Sinh:

“Có bốn hạng người thân đáng thân vì thường đem lạilợi íchvàche chở. Những gì là bốn?

“1. Ngăn làm việc quấy.

“2.Thương yêu.

“3. Giúp đỡ.

“4.Đồng sự.

“Đó là bốn hạng người thân đáng thân cận.

“NàyThiện Sinh, hạng ngăn quấy thì thường làm bốn việc đem lại nhiềulợi íchvà hayche chở:

“1. Thấy người làm ác thì hayngăn cản.

“2. Chỉ bày điềuchánh trực.

“3. Có lòng thương tưởng.

“4.Chỉ đườngsinh Thiên.

“Đó là bốntrường hợpngăn cảnviệc quấy đem lại nhiềulợi íchvà hayche chở.

“Hạngthương yêuthì thường làm bốn việc:

“1. Mừng khi mình được lợi.

“2. Lo khi mình gặp hại.

“3.Ngợi khenđức tốt mình.

“4. Thấy mình nói ác thìtìm cáchngăn cản.

“Đó là bốn điềuthương yêuđem lại nhiềulợi íchvà hayche chở.

“Hạng giúp đỡ có bốn việc. Những gì là bốn? Đó là:

“1.Che chởmình khỏibuông lung.

“2.Che chởmình khỏi hao tài vìbuông lung.

“3.Che chởmình khỏisợ hãi.

“4. Khuyên bảo mình trong chỗ vắng người.

“Hạngđồng sựthì thường làm bốn việc:

“1. Không tiếcthân mạngvới bạn.

“2. Khôngtiếc củacải với bạn.

“3. Cứu giúp bạn khỏisợ hãi.

“4. Khuyên bảo bạn lúc ở chỗ vắng người”.”

Nói như vậy xong,Đức Thế Tônlại nói bài tụng:

Bạnngăn ngừađiều quấy,
Bạn từ mẫnthương yêu,
Bạn làmlợi íchbạn,
Bạnđồng sựvới bạn.
Đó bốn hạng đáng thân,
Người trí đáng thân cận;
Thân hơn người thân khác,
Như mẹ hiền thân con.
Muốn thân người đáng thân;
Hãy thân bạnkiên cố.
Người bạn đủgiới hạnh,
Như lửa sáng soi người.
Phật lại bảoThiện Sinh:
“Ngươi nên biếtý nghĩasáu phương. Sáu phương là gì?

“1. Phương Đông làcha mẹ.

“2. Phương Nam làsư trưởng.

“3. Phương Tây là thê thiếp.

“4. Phương Bắc là bạn bèthân thích.

“5. Phương Trên là các bậcTrưởng thượng, Sa-môn, Bà-la-môn.

“6. Phương Dưới là tôi tớ.

“NàyThiện Sinh, kẻ làm con phải kính thuậncha mẹvới năm điều. Những gì là năm?

“1.)Cung phụngkhông đểthiếu thốn.

“2.) Muốn làm gì thưacha mẹbiết.

“3.) Không trái điềucha mẹlàm.

“4.) Không trái điềucha mẹdạy.

“5.) Không cảnchánh nghiệpmàcha mẹlàm.

“Kẻ làmcha mẹphải lấy năm điều này chăm sóc con cái:

“1. Ngăn con đừng để làm ác.

“2.) Chỉ bày những điều ngay lành.

“3.)Thương yêuđến tận xương tủy.

“4.) Chọn nơihôn phốitốt đẹp.

“5.)Tùy thờicung cấpđồcần dùng.

“NàyThiện Sinh, kẻ làm con kính thuận vàcung phụngcha mẹthế thì phương ấy đượcan ổnkhông có điều lo sợ.

“Đệtử cungphụngsư trưởngcó năm việc:

“1.) Hầu hạcung cấpđiều cần.

“2.)Kính lễcúng dường.

“3.)Tôn trọngqúi mến.

“4.) Thầy códạy bảođiều gì không trái nghịch.

“5.) Thầy códạy bảođiều gì nhớ kỹ không quên. Kẻ làmđệ tửcần phảithờ kínhsư trưởngvới năm điều ấy.

“Thầy cũng có năm điều đểsăn sócđệ tử:

“1.) Dạy dỗ cóphương pháp.

“2.) Dạy những điều chưa biết.

“3.)Giải nghĩarành rõ những điều trò hỏi.

“4.) Chỉ cho những bạn lành.

“5.) Dạy hết những điều mình biết không lẫn tiếc.

“NàyThiện Sinh, nếuđệ tửkính thuận,cung kínhsư trưởng, thì phương ấy đượcan ổnkhông có điều lo sợ.

“NàyThiện Sinh, chồng cũng phải có năm điều đối với vợ:

“1.) Lấy lễđối đãinhau.

“2.) Oai nghiêm không nghiệt.

“3.) Choăn mặcphải thời.

“4. Cho trang sức phải thời.

“5.) Phó thác việc nhà.

“NàyThiện Sinh, chồngđối đãivợ có năm điều, vợ cũng phải lấy năm việccung kínhđối với chồng. Những gì là năm?

“1.) Dậy trước.

“2.) Ngồi sau.

“3.) Nói lờihòa nhã.

“4.) Kính nhườngtùy thuận.

“5.) Đón trước ý chồng.

“NàyThiện Sinh, ấy là vợ đối với chồngcung kínhđối đãinhau, như thế thì phương ấy đượcan ổnkhông điều gì lo sợ.

“NàyThiện Sinh, người ta phải lấy năm điều thân kính đối vớibà con:

“1.)Chu cấp.

“2.) Nói lờihiền hòa.

“3). Giúp đạtmục đích.

“4.) Đồng lợi .

“5.) Không khi dối.

“Bà con cũng phải lấy năm điều đối lại:

“1.)Che chởcho mình khỏibuông lung.

“2.)Che chởcho mình khỏi hao tài vìbuông lung.

“3.)Che chởkhỏi sựsợ hãi.

“4.). Khuyên răn nhau lúc ở chỗ vắng người.

“5.) Thườngngợi khennhau.

“Này Thiện Sinh! Ngườibiết thânkínhbà connhưvậy thìphương ấy đượcyên ổnkhôngđiều chilo sợ.

“NàyThiện Sinh, chủ đối với tớ có năm điều đểsai bảo:

“1.)Tùy khả năngmà sai sử.

“2.) Phải thời choăn uống.

“3.) Phải thờithưởng cônglao.

“4.) Thuốc thang khi bệnh.

“5.) Cho cóthời giờnghỉ ngơi.

“Tôi tớ phải lấy năm điềuphụng sựchủ :

“1.) Dậy sớm.

“2.) Làm việc chu đáo.

“3.)Không giancắp.

“4.) Làm việc cólớp lang.

“5.)Bảo tồndanh giáchủ.

“NàyThiện Sinh, nếu chủ đối với tớ được nhưvậy thìphương ấy đượcan ổnkhôngđiều chilo sợ.

“Kẻđàn việtcung phụnghàng Sa-môn, Bà-la-môn với năm điều:

1.)Thân hànhtừ.
2.) Khẩu hành từ.
3.) Ý hành từ.
4.) Đúng thời cúng thí.
5. Khôngđóng cửakhước từ.

“Sa-môn, Bà-la-môn cũng khuyên dạy theo sáu điều:

1.)Ngăn ngừachớ để làm ác.
2.) Chỉ dạy điều lành.
3.) Khuyên dạy vớithiện tâm.
4. ) Cho nghe những điều chưa nghe.
5. Những gì đã được nghe làm chohiểu rõ.
6. Chỉ vẽcon đườngsanh Thiên.

“NàyThiện Sinh, nếuđàn việtkính phụng hàng Sa-môn, Bà-la-môn như thế thì phương ấy đượcan ổnkhông điều gì lo sợ”.”

Đức Thế Tônnói như vậy xong, lại làm một bài tụng:

Cha mẹlà phương Đông,
Sư trưởnglà phương Nam,
Vợ chồng là phương Tây,
Thân tộclà phương Bắc,
Tôi tớ là phương Dưới,
Sa-môn là phương Trên.
Những người contrưởng giả
Kính lễcác phương ấy.
Thuận thảokhônglỗi thời,
Khi chết đượcsanh Thiên.
Huệ thí, nóihòa nhã,
Giúp người đạtmục đích.
Lợi lộcchiađồng đều,
Mình có cho người hưởng.
Bốn việc ấy như xe,
Chở tất cả nặng nề.
Đời không bốn việc ấy,
Sẽ không cóhiếu dưỡng.
Bốn việc ấy ở đời,
Được người trí chọn lựa.
Làm thời kết quả lớn,
Tiếng tốtđồn vang xa.
Trang sức chỗ nằm ngồi,
Dọnthức ănbậc nhất,
Để cấp bậc xứng đáng,
Tiếng tốtđồn vang xa.
Không bỏ người thân cũ;
Chỉ bày việclợi ích;
Trên dưới thường hòa đồng,
Tất đượcdanh dựtốt.
Trước hãy tập kỹ nghệ,
Sau mới cótài lợi.
Khi cótài lợirồi,
Hãy khéo logìn giữ.
Tiêu dùngđừng xa xí;
Hãy lựa người làm thân.
Hạng lừa dối,xung đột;
Thà chẳng nênđến gần.
Của dồn từ khi ít;
Như ong góp nhụy hoa.
Tài bảo ngày chứa dồn,
Trọn đờikhônghao tổn.
Một, ăn biếtvừa đủ;
Hai, làm việc siêng năng;
Ba, lo dồn chứa trước,
Đề phòngkhithiếu hụt;
Bốn, cày ruộng buôn bán,
Và lựa đất chăn nuôi;
Năm,xây dựngtháp miếu;
Sáu, lậptăng phòngxá.
Tại giasáu việc ấy,
Siêng lo chớlỗi thời.
Ai làm được như thế
Thời nhà khỏisa sút,
Tài sảnngày một thêm,
Như trăm sông về biển.

Bấy giờThiện Sinhbạch Phật:

“Lành thay, bạch Thế Tôn! Thật quá chỗmong ướccủa conxưa nay, vượt xa những lời dạy củacha con. Như lật ngửữa những gì bị úp xuống; như mở ra những gì bị đóng kín; như người mê được tỏ, đang ở trong nhà tối được gặp đèn, có mắt liền thấy. Những gì đượcNhư Laithuyết giảngcũng như thế; bằngvô sốphương tiệnkhai ngộcho kẻ ngu tối; làm rõ phápthanh bạch. Phật làĐức Như Lai, Bậc Chí Chân,Đẳng Chánh Giác, do đó có thể chỉ bày, hướng dẫn cho đời. Nay con xinquy y Phật,quy y Pháp,quy y Tăng. Cúi xinĐức Thế Tônchấp thuậncho con được làm Ưu-bà-tắc ở trongChánh pháp. Kể từ hôm naycho đếntrọn đời, con nguyện không giết, không trộm, khôngtà dâm, khôngnói dối, không uống rượu”.

Bấy giờ,Thiện Sinhsau khi nghe những điều Phật dạy,hoan hỷphụng hành.