I. MẬT THƯ LÀ GÌ?
Mật thư là một bản thông tin gồm những ký tự, hình ảnh khó hiểu được người gởi và người nhận thông tin quy ước trước nhằm che giấu, giữ kín nội dung cần trao đổi.
Mật thư là một phần nhỏ của mật mã. Mật mã là một ngành khoa học đã được nghiên cứu hàng ngàn năm với rất nhiều các học giả từ trước tới nay. Mật mã học có liên quan tới các ngành khác như ngôn ngữ, toán học nhằm bảo đảm an toàn thông tin. Mật mã được ứng dụng rộng rãi trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống đặc biệt là quân sự.
II. VÌ SAO CHÚNG TA HỌC MẬT THƯ?
GĐPT chọn đưa mật thư vào trong chương trình học các bậc là bởi vì mật thư thỏa mãn các yêu cầu sau đây.
Việc học mật thư giúp tăng khả năng quan sát, tìm tòi, phán đoán, suy luận, mở mang trí tuệ
Việc học mật thư giúp đoàn sinh luyện tập tính kiên nhẫn, khả năng phối hợp làm việc nhóm
Việc học mật thư giúp đoàn sinh hòa nhập vào trò chơi lớn một cách hào hứng
Mật thư không thể học gấp mà cần có quá trình rèn luyện. Mỗi một mật thư là một bài toán khó, nhưng nếu giải được mật thư sẽ có cảm giác sung sướng vô cùng. Bước vào thế giới mật thư là bước vào thế giới của trí tuệ những điều bí ẩn và những niềm vui bất ngờ.
III. CÁC ĐỊNH NGHĨA
Muốn chuyên tâm tìm hiểu mật thư trước tiên ta phải biết sơ qua về các thuật ngữ thường xuyên được sử dụng.
Bản văn: còn được gọi là bản tin là một văn bản gồm các ký tự hình ảnh khó hiểu đã được mã hóa. Ký hiệu *
Mật mã: là phương pháp (thuật toán) để mã hóa hoặc giải mã một bản văn
Chìa khóa hay khóa: là một đoạn văn, một công thức, đoạn thông tin… chỉ rõ cách thức tạo ra bản văn của mật mã. Hiểu được khóa ta sẽ giải được mật thư.
Bạch văn: (không phải bản văn) là văn bản đã được dịch hoàn chỉnh, viết ra thành bức thư bình thường ai đọc cũng hiểu.
Mã hóa: là quá trình chuyển bạch văn thành mật thư
Giải mã: là quá trình dịch mật thư thành bạch văn
Các định nghĩa này đôi khi khá khó hiểu vì vậy ở mức căn bản chúng ta chỉ nên nhớ 3 khái niệm: Bản tin (bản văn), khóa (chìa khóa), bạch văn
IV. CÁC DẠNG MẬT THƯ
Có bao nhiêu loại mật thư? Có vô số các kiểu các hình thức các loại mật thư khác nhau. Dựa trên kinh nghiệm thực tế người ta phân mật thư làm 3 nhóm chính (có người dùng chữ hệ thống): thay thế, ẩn giấu, dời chỗ.
Việc phân loại thành 3 nhóm (hệ thống) là khá bao quát nhưng không chi tiết vì vậy trong mỗi nhóm người ta còn phân thành các kiểu (loại) khác nhau. Ví dụ trong nhóm thay thế có các kiểu quy ước, kiểu hình ảnh, kiểu tọa độ…
V. NHỮNG LƯU Ý KHI TÌM VÀ GIẢI MẬT THƯ
1. Tìm kiếm mật thư trong trò chơi lớn
Đã gọi là mật thư thì nơi cất dấu cũng hết sức bí mật. Muốn tìm ra được nơi cất giấu cũng không hề dễ dàng. Tùy thuộc vào mục đích của trò chơi lớn mật thư có thể được cất dấu ở khắp nơi: trên cành cây cao, trong bụi cỏ, ở ngay một ổ kiến lửa, ngay trong chính tư trang của người chơi… Để tìm ra được vị trí mật thư ta sử dụng một số nguyên tắc sau:
Tìm hiểu kỹ dấu hiệu: luôn luôn có một dấu hiệu để gợi ý vị trí của mật thư. Phải hiểu rõ dấu hiệu này ngụ ý và nói lên điều gì. Mật thư ở hướng nào, trên cao hay dưới thấp, ở bờ sông hay trên mặt nước, cách vị trí dấu hiệu bao nhiêu mét, nằm trong bán kính nào…
Chuẩn bị dụng cụ : Xác định cần dụng cụ gì để đến được vị trí đặt mật thư. VD: cần phao hay xuồng để lấy mật thư trên sông, dùng thang gỗ hay thang dây để lấy mật thư trên cây cao, có cần dùng vải tẩm nước để vượt qua tường lửa lấy mật thư hay không…
Phân công phân nhiệm: Phân chia công việc nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên của đội. VD: Mật thư ở nơi nguy hiểm như trên cao thì phải có người bảo hiểm, mật thư nằm trong vùng bán kính rộng thì phải phân chia khu vực cho từng thành viên tìm kiếm…
Giữ nguyên hiện trạng: Khi tìm kiếm mật thư một trong những điều cần nhớ là phải cẩn thận hành động để không làm sai lệch hiện trường. Đôi khi trong lúc vội vã tìm kiếm chỉ một vết giày vô tình sẽ làm mất đi dấu vết dẫn đến mật thư. Hơn nữa khi tim thấy mật thư rồi ta cũng phải tôn trọng người chơi đi phía sau.
Dùng trí không dùng sức: Nên nhớ một điều là mật thư là một cuộc đấu trí nên phải sử dụng óc quan sát xem có gì khác thường, suy nghĩ để tìm được phương cách đỡ tốn sức nhất để lấy mật thư.
2. Giải mã mật thư
Như đã nói ở trên việc giải mật thư là công việc khó không chỉ phụ thuộc vào suy luận mà còn phụ thuộc vào kinh nghiệm của người giải. Các bước liệt kê sau đây chỉ là các kinh nghiệm chung khi giải mật thư:
Thật bình tĩnh, không chán nản và đừng bỏ cuộc vì không có mật thư nào là không thể giải được.
Nên sao chép lại mật thư, không ghi chú lên bản gốc. Đối với đội khi tham gia trò chơi lớn, nên sao chép thành nhiều bản và chia đội thành nhiều toán để mọi người có thể tham gia cùng giải.
Đọc bản văn thật kỹ để xác định nhóm và kiểu (loại) để có phương án giải thích hợp. Nếu có thể nên đánh dấu những điểm đặc biệt trên bản văn
Đọc kỹ khóa, dự đoán gạch chân dưới những từ quan trọng then chốt.
Dựa vào khóa và bản văn đưa ra các cách giải. Liệt kê trên giấy tất cả các cách giải của tất cả các thành viên có thể nghĩ ra được
Chọn lọc và phân loại lại các cách giải này.
Bắt đầu sử dụng phương pháp thử sai để giải mật thư theo từng cách đã liệt kê ở trên.
Bút giấy là những thứ không thể thiếu trong quá trình giải mật thư. Nếu được nên sử dụng bút chì để dễ dàng tẩy xóa.
Minh Triết (Nguồn: Nguoiaolam.net)