A. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN TRƯỚC NĂM 1975
1)GĐPT Chánh Quang, đơn vị đầu tiên ra đời tại Rạch Giá năm 1956:
Mùa Hạ năm 1956, hai vị giảng sư thuộc Giáo Hội Tăng Già Nam Việt là quý Thầy Thích Thanh Từ và Thích Huyền Vi đến tỉnh lỵ Rạch Giá (Kiên Giang) công tác Phật sự và mở khóa thuyết giảng giáo lý tại chùa Sắc Tứ Tam Bảo, trụ sở Chi Hội Phật Học Nam Việt Tỉnh Kiên Giang.
Trong thời gian này có đông đảo quý bác trong Chi Hội Phật Học Tỉnh Kiên Giang cùng nam nữ Phật tử đến nghe pháp. Nhân đó, nhị vị giảng sư có trình bày về mục đích, đường lối hoạt động và lợi ích của tổ chức Gia Đình Phật Tử (GĐPT) một tổ chức giáo dục thanh, thiếu, đồng niên của Phật Giáo Việt Nam đến với người nghe. Sau đó quý Thầy vận động quý bác trong Chi hội Phật học thành lập đơn vị GĐPT đầu tiên tại Kiên Giang lấy tên Chánh Quang, đặt đoàn quán tại chùa Sắc Tứ Tam Bảo-Rạch Giá.
Vào ngày vía Phật Thành Đạo năm đó, anh Tống Hồ Cầm, trưởng ban BHD Trung ương GĐPT Nam Việt về Rạch Giá đọc quyết định chính thức công nhận GĐPT Chánh Quang sinh hoạt dưới sự bảo trợ của Chi hội Phật học Rạch Giá.
Gia trưởng đầu tiên của GĐPT Chánh Quang là cư sĩ Lê Hữu Thẩm, chi hội trưởng Chi Hội Phật Học Rạch Giá. Liên đoàn trưởng đầu tiên là cư sĩ Lâm Võ Hộ. Ban huynh trưởng lúc đầu gồm có các anh chị: Nguyễn Văn Hồng, Lê Hữu Khoa, Lý Thị Quyên, Lê Thị Chấn Thế…
2) Đơn vị thứ hai, GĐPT Chánh Từ ra đời tại Hà Tiên năm 1959:
Ba năm sau khi thành lập GĐPT Chánh Quang, quý Thầy Thanh Từ và Huyền Vi tiếp tục thành lập GĐPT Chánh Từ tại chùa Sắc Tứ Tam Bảo, thị trấn Hà Tiên, huyện Hà Tiên (Kiên Giang) vào ngày 19/2/1959. Vị gia trưởng đầu tiên là cư sĩ Diệu Trưởng Phạm Thị Bé. Ban huynh trưởng còn có anh Minh Kim Lâm Văn Núi (liên đoàn trưởng), chị Diệu Không (đoàn trưởng Thiếu nữ) …
3)Đơn vị thứ ba, GĐPT Kiên Thệ ra đời năm 1962 tại Tân Hiệp:
GĐPT Kiên Thệ được thành lập vào ngày Phật Đản PL.2506 – DL.1962 do Đại đức Thích Thiện Hiếu, trụ trì chùa Kiên Tân, thị trấn Tân Hiệp, huyện Tân Hiệp (Kiên Giang) và Đại Đức Thích Thiện Uẩn làm cố vấn giáo hạnh. Gia trưởng đầu tiên là cư sĩ Trần Tự Ảnh, pháp danh Minh Chiếu, Anh Minh Quang Trần Hữu Vinh làm liên đoàn trưởng nam. Chị Diệu Huệ Võ Kim Hoe làm liên đoàn trưởng nữ. Ban huynh trưởng còn có các anh chị: Tâm Hòa Trần Thanh My, Minh Đài Trần Đại Phúc, Diệu Thủy Lê Ngọc Tuyết, Diệu Mỹ Lê Thị Hảo, Thiện Giác Lê Văn Hạnh, Minh Huệ Phạm Văn Định, Diệu Châu Võ Kim Quới, Diệu Ánh Nguyễn Thị Phương, Như Thủy Dương Thị Phén, Diệu Hương Nguyễn Thị Hoa.
4)Đơn vị thứ tư, GĐPT Chánh Thiện ra đời năm 1970 tại chùa Phật Quang:
Vào mùa Vu Lan PL.2514 – DL.1970, Đại Đức Thích Giác Phước, trụ trì chùa Phật Quang, phường Vĩnh Thanh, TX. Rạch Giá (Kiên Giang) thành lập đơn vị GĐPT lấy tên Chánh Thiện. Gia trưởng đầu tiên là cư sĩ Thiện Đạo Trần Văn Sang. Liên đoàn trưởng đầu tiên là anh Hồ Quang. Ban huynh trưởng còn có các anh chị: Võ Thanh Thủy, Huỳnh Hòa Bình, Tô Cẩm Sừng, Lê Quang Sông …
5)Đơn vị thứ năm, GĐPT Chánh Đức ra đời năm 1971 tại An Thới, Phú Quốc:
Vào năm 1971, GĐPT Chánh Đức được thành lập tại chùa Sùng Đức, trụ sở Ban Đại diện PG huyện Phú Quốc, xã An Thới, huyện Phú Quốc. Gia trưởng đầu tiên là bác Trần Nuôi. Liên đoàn trưởng là anh Trịnh Đông, pháp danh Tâm Nguyện.
Như vậy, đến trước năm 1975, tại Kiên Giang có tất cả 5 đơn vị GĐPT được thành lập và hoạt động dưới sự quản lý của Ban đại diện GĐPT Tỉnh Kiên Giang. Trong giai đoạn này, sinh hoạt GĐPT Kiên Giang có những đặc điểm như sau:
-Trước năm 1964, GĐPT được khai sinh và bảo trợ bởi Hội Phật Học Nam Việt (Chi hội Kiên Giang). Sau khi Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất ra đời ( 1964 ) thì GĐPT quy tụ về sinh hoạt trong lòng Giáo hội.
-Tuyệt đại đa số đoàn viên GĐPT là học sinh, giáo viên, công chức, quân nhân. Chỉ có một số rất ít người trong giới doanh thương, công nhân, nông dân.
-GĐPT là một tổ chức thanh thiếu đồng niên hoạt động có chất lượng nhất trong phong trào sinh hoạt thanh thiếu niên của tỉnh Kiên Giang (bao gồm: GĐPT, Hướng đạo Phật tử, Học sinh Phật tử, Việt Võ Đạo, Thanh niên Hồng Thập tự, Hướng dạo Quân đội, Hướng Đạo Việt Nam, Thanh Sinh Công v.v…) Trong hội trại thanh thiếu niên do Ty Thanh Niên tỉnh Kiên Giang tổ chức vào hè năm 1974 quy tụ tất cả các đoàn thể nêu trên, GĐPT đã chiếm lĩnh 12/13 giải nhất của ban tổ chức trại đặt ra.