Khi Thế Tôn ở Xá Vệ, có một thiện gia nam tử trú tại Xá Vệ đi đến tinh xá Kỳ Viên, nghe bậc Đạo Sư thuyết pháp, tâm sanh tịnh tín, thấy nguy hiểm trong các dục nên xin xuất gia. Sau khi xuất gia được 5 năm, người ấy thọ Cụ túc giới và được Thế Tôn trao một đề tài thiền quán, người ấy đi vào một khu rừng tu tập. Sau 3 tháng ẩn cư, người ấy tự cảm thấy không gặt hái được đạo quả nào, liền khởi lên ý nghĩ: Bậc Đạo Sư dạy có bốn hạng người, vậy có phải ta là hạng người thấp kém nhất không? Nếu vậy thì ta hãy trở về sống bên bậc Đạo Sư để nghe Ngài thuyết pháp hơn là ẩn cư một mình trong rừng.
Nghĩ vậy vị ấy liền trở lại Kỳ Viên. Những bạn đạo thấy vậy bèn hỏi: Này hiền giả, bạn đã nhận ở Thế Tôn một đề tài thiền quán và đã vào rừng ẩn cư tu tập. Nay bạn trở về sống vui thích với hội chúng, phải chăng bạn đã tu thành chánh quả?
Vị ấy đáp: Thưa các hiền giả, tôi chưa chứng đạo quả nào cả. Vì tôi tự nghĩ mình không đủ khả năng nên tôi từ bỏ tinh tấn và trở về đây.
Các bạn đạo liền đưa vị ấy đến gặp Như Lai để trình bày sự việc. Bậc Đạo Sư hỏi vị ấy: Này tỉ kheo, có thật ngươi đã từ bỏ tinh tấn? – Bạch Thế Tôn quả thật vậy. Bậc Đạo Sư dạy: Ngươi có biết chăng, thời trước ngươi đã từng là người tinh tấn. Do sự tinh tấn của ngươi mà đoàn người với 500 cỗ xe và 500 con bò giữa sa mạc đã có nước uống và được bình an vượt qua sa mạc.
Rồi Thế Tôn thuật câu chuyện sau đây:
 

* * *

            Thuở trước, khi vua Brahmadatta trị vì ở Ba La Nại, nước Kasi. Bồ tát sinh ra trong một gia đình chủ đoàn lữ hành, lớn lên và thường đi buôn bán với 500 cỗ xe. Một thời, chàng dẫn đoàn đi vào một bãi sa mạc toàn cát dài 60 do tuần, với 500 cỗ xe. Trong sa mạc ấy, cát rất mịn, khi được vốc trong nắm tay thì nó sẽ chảy xuống hết. Khi mặt trời lên, cát trở thành nóng như đống than hừng, không thể nào đi lên trên được. Muốn vượt qua sa mạc này chỉ có cách đi vào ban đêm, khi mặt trời đã lặn và cát không còn nóng. Đoàn người, xe đi đúng hướng là nhờ các vì sao trên trời chỉ đường.
            Sau khi đoàn lữ hành đã đi được 59 do tuần, Bồ tát nghĩ rằng: Hôm nay chỉ còn một đêm nữa là ta sẽ ra khỏi sa mạc. Vì vậy, sau khi ăn chiều, chàng ra lệnh bỏ lại tất cả củi, nước và lên đường. Chàng trải một tấm vải trên cỗ xe đi đầu để ngồi nhìn các vì sao, nói lên hướng đi, rồi nằm xuống. Sau nhiều ngày không ngủ, nay vì một chút dễ duôi, chàng đã ngủ quên đi, không hay rằng các con bò đã đi vòng quanh và trở lại đúng chỗ hôm qua. Khi trời rạng sáng chàng thức giấc, nhìn sao và nhận ra tình huống, chàng vội vã ra lệnh quay đầu xe lại nhưng đã quá muộn vì mặt trời đã bắt đầu lên. Các người trong đoàn nói: Hôm qua, chúng ta đã cắm trại ở đây. Củi và nước chúng ta đã vứt bỏ hết. Nay chúng ta bị nguy khốn rồi!
            Bồ tát suy nghĩ: Vì ta từ bỏ tinh tấn nên cả đoàn sẽ bị nguy hại. Vào buổi sáng trời còn mát, chàng đi qua đi lại, thấy một đám cỏ dabbha, nghĩ rằng: dưới đám cỏ này thế nào cũng có nước mạch. Chàng bèn cho lấy cuốc đào chỗ ấy. Bọn tùy tùng đào sâu đến 60 khuỷu tay thì đụng phải một hòn đá lớn. Bồ tát nghĩ rằng thế nào cũng có nước bên dưới phiến đá. Chàng bước xuống đứng trên tảng đá, cúi xuống lắng tai nghe thấy có tiếng nước chảy dưới tảng đá. Chàng nói với người hầu cận: Này bạn thân, nếu ngươi từ bỏ tinh tấn thì tất cả chúng ta sẽ bị nguy hại. Ngươi chớ có từ bỏ tinh tấn, hãy cầm búa lớn , đi xuống và đập hòn đá ấy.
            Vâng theo lời chủ, trong khi mọi người đã chán nản, người này không từ bỏ tinh tấn, leo xuống và đập nhiều nhát vào hòn đá. Hòn đá bị bể ở giữa và rơi xuống. Một dòng nước từ dưới vọt mạnh lên cao. Mọi người hò reo vang dội, không còn sợ chết khát ngày hôm đó nữa. Khi chiều đến, họ lên đường dưới sự dẫn dắt của Bồ tát. Bán các hàng hóa mang theo và trở về nhà sau khi đã thu đầy đủ tiền bán hàng.

* * *

            Sau khi kể xong câu chuyện, bậc Chánh Đẳng Chánh Giác đọc bài kệ:

Không mệt mỏi, họ đào,
Họ đào con đường cắt,
Tại chỗ có mạch nước!
Tại đấy họ được nước,
Cũng vậy, bậc ẩn sĩ,
Với sức mạnh tinh tấn,
Không thối chí mệt mỏi,
Tìm được tâm an tịnh.